Doelen

19 december 2022

Aan welke doelen werk je in je leesonderwijs?

Op deze pagina vind je de wettelijke documenten, de kerndoelen en het Referentiekader Taal, waarin de doelen van leesvaardigheid staan beschreven. Ook vind je hier de bijbehorende uitwerkingen die helpen je onderwijs vorm te geven.

Kerndoelen

In de kerndoelen voor het basisonderwijs en de kerndoelen  onderbouw voortgezet onderwijs staat beschreven wat je minimaal moet aanbieden voor taal-Nederlands. Lees hier welke kerndoelen in het basisonderwijs en in onderbouw voortgezet onderwijs specifiek over leesvaardigheid gaan.

In het basisonderwijs gaat het bij leesvaardigheid om deze kerndoelen.
In de onderbouw van het voortgezet onderwijs gaan deze kerndoelen specifiek over lezen.

Samenhang

Uit onderzoek weten we dat leesvaardigheid, schrijfvaardigheid en mondelinge taal elkaar versterken. Het is dus belangrijk om ook de andere kerndoelen mee te nemen in je leesonderwijs.

In het basisonderwijs gaat het om deze kerndoelen.
In onderbouw voortgezet onderwijs gaat het om deze kerndoelen.

Actualisatie kerndoelen en examenprogramma's

SLO ondersteunt scholen en betrokken onderwijsorganisaties met kennis en handreikingen over basisvaardigheden. Daarnaast moeten de basisvaardigheden ook structureel goed omschreven staan in het curriculum. SLO is in opdracht van ministerie OCW gestart met de actualisatie van kerndoelen Nederlands, rekenen en wiskunde, burgerschap en digitale geletterdheid. Deze leergebieden zijn weliswaar breder dan de basisvaardigheden maar omvatten de basisvaardigheden wel volledig. Hierdoor wordt de opdracht aan scholen verhelderd en wordt het beheersen van basisvaardigheden structureel vastgelegd in wetgeving. Zie ook de themapagina: Actualisatie van kerndoelen en examenprogramma’s.

Referentiekader Taal

In het Referentiekader Taal lees je wat leerlingen moeten kennen en kunnen op het gebied van lezen op verschillende momenten in hun schoolloopbaan. Voor lezen staat beschreven aan welke eisen een tekst moet voldoen, welke soorten teksten leerlingen moeten kunnen lezen (taken) en wat zij met een tekst moeten kunnen doen (kenmerken van de taakuitvoering). In groep 8 moet 85 procent van de leerlingen fundamenteel niveau 1F beheersen en 65 procent streefniveau 2F. Voor de basisvaardigheden is het streven dat leerlingen minimaal 2F behalen in het voortgezet onderwijs.

Leerlijnen en tussendoelen

De wettelijke curriculumdocumenten en de uitwerkingen in leerlijnen staan op Leerplan in beeld.
Ook TULE biedt zicht op de tussendoelen en leerlijnen in het po.

Leerstoflijnen basisonderwijs

Wil je op jouw school een doorgaande leerlijn lezen? De leerstoflijnen helpen je daarbij. Ze zijn een uitwerking van het Referentiekader Taal voor het onderwijs in leesvaardigheid op de basisschool.

Passende perspectieven

Voor leerlingen in het basisonderwijs die om verschillende redenen niveau 1F niet halen, zijn drie leerroutes voor lezen ontwikkeld. Meer informatie.

De leerroutes voor vmbo bb en kb helpen bij een passend onderwijsaanbod voor lezen voor leerlingen die moeite hebben met taal en binnenkomen met een niveau onder 1F. Het doel voor deze leerlingen is niveau 2F.

De leerroutes voor het praktijkonderwijs helpen bij een passend onderwijsaanbod voor lezen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Het praktijkonderwijs heeft een inspanningsverplichting om niveau 1F te bereiken met de leerlingen.

Leerdoelenkaarten 10-14 onderwijs

Op basis van het referentiekader zijn er voor 10-14 onderwijs leerdoelenkaarten ontwikkeld voor lezen. Deze beschrijft de doorgaande lijn voor zakelijk lezen en fictie vanaf groep 5 van de basisschool tot eind havo 5. Er zijn ook leerdoelenkaarten schrijven, mondelinge taal en taalbeschouwing en -verzorging.

Toelichting: Kerndoelen basisonderwijs lezen

Kerndoel 4
De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema's, tabellen en digitale bronnen.

Kerndoel 6
De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het lezen van school- en studieteksten en andere instructieve teksten, bij systematisch geordende bronnen, waaronder digitale.

Kerndoel 7
De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten.

Kerndoel 9
De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten.

Toelichting: Kerndoelen onderbouw vo lezen

Kerndoel 3
De leerlingen leren strategieën te gebruiken voor het uitbreiden van hun woordenschat.

Kerndoel 4
De leerlingen leren strategieën te gebruiken bij het verwerven van informatie uit gesproken en geschreven teksten.

Kerndoel 5
De leerlingen leren in schriftelijke en digitale bronnen informatie te zoeken, te ordenen en te beoordelen op waarde voor henzelf en anderen.

Kerndoel 8
De leerlingen leren verhalen, gedichten en informatieve teksten te lezen die aan hun belangstelling tegemoet komen en hun belevingswereld uitbreiden.

Kerndoel 9
De leerlingen leren taalactiviteiten (spreken, luisteren, schrijven en lezen) planmatig voor te bereiden en uit te voeren.

Kerndoel 10
De leerlingen leren te reflecteren op de manier waarop zij hun taalactiviteiten uitvoeren en leren, op grond daarvan en van reacties van anderen, conclusies te trekken voor het uitvoeren van nieuwe taalactiviteiten.

Toelichting: Kerndoelen basisonderwijs lezen samenhang

Kerndoel 1
De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven.

Kerndoel 2
De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven en vragen van informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg, het instrueren en bij het discussiëren.

Kerndoel 3
De leerlingen leren informatie te beoordelen in discussies en in een gesprek dat informatief of opiniërend van karakter is en leren met argumenten te reageren.

Kerndoel 5
De leerlingen leren naar inhoud en vorm teksten te schrijven met verschillende functies, zoals: informeren, instrueren, overtuigen of plezier verschaffen.

Kerndoel 8
De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het schrijven van een brief, een verslag, een formulier of een werkstuk. Zij besteden daarbij aandacht aan zinsbouw, correcte spelling, een leesbaar handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur.

Kerndoel 10
De leerlingen leren bij de doelen onder ’mondeling taalonderwijs’ en ’schriftelijk taalonderwijs’ strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen.

Kerndoel 12
De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder ’woordenschat’ vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken.

Toelichting: Kerndoelen onderbouw vo lezen samenhang

Kerndoel 1
De leerlingen leren zich mondeling en schriftelijk begrijpelijk uit te drukken.

Kerndoel 2
De leerlingen leren zich te houden aan conventies (spelling, grammaticaal correcte zinnen, woordgebruik) en leren het belang van die conventies te zien.

Kerndoel 6
De leerlingen leren deel te nemen aan overleg, planning en discussie in een groep.

Kerndoel 7
De leerlingen leren een mondelinge presentatie te geven.

Toelichting: leerroutes basisonderwijs

Is de verwachte uitstroombestemming van de leerling vmbo-t of hoger? En heeft hij moeite met het behalen van referentieniveau 1F? Laat de leerling dan leerroute 1 volgen. Verwacht je dat je leerling naar vmbo bb/kb uitstroomt, dan kan leerroute 2 goed ingezet worden voor de leerling. En is de verwachte uitstroombestemming praktijkonderwijs of vso, dan biedt het plaatsen van de leerling in leerroute 3 een goed kader om te komen tot een passend taalaanbod.
Deze leerroutes zijn er ook voor lezen, luisteren, spreken en gesprekken.