Aan de slag met formatief evalueren

Het cyclische proces van formatief evalueren kent vijf fasen:

• Verwachtingen verhelderen
• Leerlingreacties ontlokken en verzamelen
• Leerlingreacties analyseren en interpreteren
• Communiceren met leerlingen over resultaten
• Vervolgacties ondernemen: onderwijs en leren aanpassen

Formatief evalueren, Gulikers-Baartman, 2017

Verwachtingen verhelderen

Weten jouw leerlingen waar ze naartoe werken en hoe ze dat gaan bereiken? In deze fase verhelder je leerdoelen met behulp van leerdoelkaarten en ontdek je samen met leerlingen hoe succes van een bepaald leerdoel eruitziet. Het gebruik van verschillende voorbeelden, zoals uitwerkingen van leerlingen die dit al eens hebben gedaan vormen een krachtig middel daarbij.  Een belangrijke fase, waarin de leerdoelkaarten gebruikt worden om te bepalen wat er geleerd gaat worden. De leerdoelen worden samen met de leerlingen verhelderd/concreet gemaakt/duidelijk omschreven. Deze fase is de basis voor alle andere fasen.

Leerlingreacties ontlokken

Het is belangrijk gerichte leeractiviteiten te selecteren die passen bij de leerdoelen. Kies voor activiteiten die rijke informatie leveren om met de leerlingen de volgende stap in het leren te maken. Zet bewust verschillende leeractiviteiten in waarmee jouw leerlingen laten zien in hoeverre ze de leerdoelen al beheersen. Dat kan informeel, zoals een mini-quiz of klasdiscussie. Of formeel, zoals een diagnostische toets. Gebruik de leerdoelen steeds als richtlijn voor de leeractiviteiten.

Leerlingreacties analyseren en interpreteren

Onderzoek waar je leerlingen en je klas staan ten opzichte van de leerdoelen. In deze fase stel je bewust jezelf deze de vraag of je weet waar je leerlingen staan. Zo nee, dan verzamel je aanvullende informatie. Zo ja, dan trek je conclusies om met leerlingen de volgende stap in het leren te kunnen zetten. Binnen formatief evalueren worden leerlingen betrokken bij het zelf analyseren van eigen werk en het werk van elkaar. Dit is een effectieve manier van werken in de formatieve praktijk.

Communiceren met leerlingen

Bespreek met je leerlingen waar ze staan en wat ze nog moeten doen. Waar ze nog aan moeten werken en wat hun sterke punten zijn. Een goede mix van klassikale feedback, feedback in groepjes en individuele feedback is essentieel. Pak bij het terugkoppelen van wat je ziet, leest en hoort de leerdoelen en succescriteria erbij. Betrek je leerlingen daar ook bij.

Vervolgstappen ondernemen

Doelgerichte vervolgacties zijn belangrijk om te zorgen dat de leerling zijn leerdoelen behaalt. Pas je instructie aan als je ontdekt dat leerlingen de leerdoelen al hebben behaald of juist nog niet. Denk aan andere manieren van uitleggen, andere werkvormen, leerstrategieën of groepssamenstellingen.

Neem ook eens een kijkje bij het thema formatief evalueren van SLO. Daar vind je veel meer informatie over formatief werken met gebruik van leerdoelen. En deze pagina wordt ook regelmatig aangevuld met nieuwe inzichten.