Componenten van W&T - Kennis
Wetenschap en technologie gaat altijd ergens over. W&T is niet alleen een benadering, een manier van kijken, maar heeft altijd betrekking op de betekenis van het betreffende onderwerp, thema of verschijnsel. In het leerplankader is W&T uitgewerkt voor het leergebied Oriëntatie op jezelf en de wereld. Als basis hiervoor zijn concepten en begrippen verzameld waarmee de kenniscomponent bij OJW kan worden ingevuld. Deze kennis kan in de praktijk vanuit verschillende contexten aan de orde komen en op verschillende wijzen worden benaderd.
Concepten/begrippen bij OJW
De basis voor de kennis voor W&T-onderwijs bij het leergebied OJW is afgeleid van begrippen uit de onderliggende vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Bij het uitwerken in concepten en onderliggende begrippen, is ervoor gekozen om de concepten en onderliggende begrippen als geheel samen te brengen, aangezien wetenschap en technologie al snel de afzonderlijke vakken overstijgt. Daarbij zijn de kerndoelbeschrijvingen voor po en so leidend geweest en zijn de kerndoeluitwerkingen in Tule en begrippen uit andere relevante uitwerkingen zoals de domeinbeschrijvingen van Cito en Leerplan in Beeld aan toegevoegd.
De zo ontstane lijst geeft een overzicht van concepten en begrippen waarvan in bovengenoemde documenten wordt aangegeven dat deze aan de orde kunnen komen in het basis- en speciaal onderwijs. Het betreft hier nadrukkelijk een werklijst: groepering en ordening zijn niet bindend en zijn gedeeltelijk bepaald door de verwerkingsvolgorde van diverse documenten. Deze begrippenlijst is bedoeld als hulpdocument bij de invulling en uitwerking van leerlijnen.
In de lijst is de relatie met de kerndoelen en de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek ook aangegeven.
Dimensies voor het inperken van concepten en onderliggende begrippen
Bij de uitwerking van de concepten en onderliggende begrippen zijn deze ingeperkt door de bepaling van één of een combinatie van de dimensies tijd en/of plaats en/of eigenschappen en organisatieniveau. Het basisperspectief, de dimensie van waaruit in eerste instantie een object wordt benaderd, kan verschillend zijn. Dit sluit aan op de indeling van OJW in de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Zo is bij aardrijkskunde de dimensie plaats in veel gevallen leidend met de positionering lokaal, nationaal en internationaal (Nederland, Europa, Wereld) en wordt vandaaruit naar het object gekeken. Bij geschiedenis is de benadering vanuit de dimensie tijd met bijvoorbeeld de tien tijdvakken leidend. Bij natuur en techniek ligt de eerste invalshoek in een combinatie van de dimensies eigenschappen en organisatieniveau met de systeemconcepten en ordeningsniveaus voor onderwerpen uit natuur en technische principes voor onderwerpen uit techniek.
De tabel hieronder geeft een invulling van deze dimensies. In alle gevallen worden er keuzes gemaakt voor het kennisaanbod. Deze keuzes kunnen expliciet zijn, maar als er binnen vakken wordt gewerkt zijn deze vaak impliciet door de benadering vanuit de leidende dimensie bij de vakken.
| EIGENSCHAPPEN OBJECT (dimensie) | kerndoel |
|---|---|
| • Hoe ziet het eruit?/hoe is het vormgegeven? • Waarvan is het gemaakt? • Hoe ontstaat het? • Hoe is/wordt het gemaakt? • Wat is de functie? • Hoe werkt het? • Wat is de relatie tussen de vorm en de functie? • Wat is de relatie tussen het materiaal en de functie? • Wat is het verband met ...? • Welke kenmerkende aspecten? • Welke historische persoon? • Welke historische gebeurtenis? • Welke (historische) bron? • etc. … |
40, 41, 44 41 42, 43 45 41, 44 42, 44, 45 41, 44 44 41, 42, 43, 44 52 53 53 51 |
| TIJD (dimensie) | |
|---|---|
|
• Wanneer? |
nu, straks, meteen, morgen, overmorgen, gisteren, eergisteren, heden, verleden, toekomst, vroeger |
|
• Welk tijdvak? |
tijd van jagers en boeren, tijd van Grieken en Romeinen, tijd van monniken en ridders, tijd van steden en staten, tijd van ontdekkers en hervormers, tijd van regenten en vorsten, tijd van pruiken en revoluties, tijd van burgers en stoommachines, tijd van wereldoorlogen, tijd van televisie en computer |
|
• Welke periode? |
prehistorie, oudheid, middeleeuwen, nieuwe tijd, nieuwste tijd |
|
• Tijdsomvang? |
periode, leeftijd, eeuw |
| ORGANISATIENIVEAU (dimensie) | |
|---|---|
|
• Organisatieniveau? |
molecuul, cel, orgaansysteem, organisme, populatie, levensgemeenschap/ecosysteem, biosfeer |
| PLAATS (dimensie) | |
|---|---|
|
• Plaats? |
thuis, straat, wijk, dorp, stad, regio, provincie, land, Nederland, werelddeel, Europa, wereld |
Bronnen
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2006). Kerndoelen Primair Onderwijs. Den Haag: Ministerie van OCW.
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. (2010). Kerndoelen speciaal onderwijs. Den Haag: Ministerie van OCW.
Boeijen, G., Kneepkens, B., & Thijssen, J. (2011). Natuurkunde en techniek voor de basisschool. Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuurpedagogische discussie. Arnhem: Cito.
College voor Examens. (2012). Toetswijzer bij de centrale eindtoets po. Wereldoriëntatie. Inhoudsverantwoording van de centrale eindtoets voor de wereldoriënterende vakken aardrijkskunde, geschiedenis en natuur en techniek. Utrecht: CvE.
Klein Tank, M. (Eindred.). (2009). TULE, uitwerking van de kerndoelen in inhouden en activiteiten. Enschede: SLO. http://tule.slo.nl/
Notté, H. (Red.). (2008). Aardrijkskunde voor de basisschool., Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuurpedagogische discussie. Arnhem: Cito.
Schimmel, J.H., Thijssen, J.M.W., & Wagenaar, H.B. (2002). Techniek voor de basisschool. Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuurpedagogische discussie. Arnhem: Cito.
Thijssen, J. (Red.). (2002). Natuuronderwijs voor de basisschool. Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuurpedagogische discussie. Arnhem, Cito.
Keulen, H. van. (2010). Wetenschap en techniek. IJkpunten voor een domein in ontwikkeling. Den Haag: Platform Bèta Techniek.
Wagenaar, H. (Red.). (2008). Geschiedenis voor de basisschool. Een domeinbeschrijving als resultaat van een cultuurpedagogische discussie (2e gew. dr.). Arnhem: Cito.