Kennis - Uitwerking voor Oriëntatie op jezelf en de wereld

9 oktober 2019

Concepten en onderliggende begrippen bij OJW

Deze begrippenlijst is alleen bedoeld als werkdocument bij
de invulling van de leerlijnen en dient als startpunt voor de uitwerking van het kennisdeel van de leerlijn W&T. Voor het kennisdeel zullen inzichten worden geformuleerd. Deze inzichten verwoorden welke kennis kinderen moeten opdoen. Hierbij zal steeds worden toegelicht op welke wijze de andere W&T-componenten geïntegreerd kunnen worden.

AARDE

Positie in het heelal

  • zonnestelsel
  • draaiing om de zon en om de eigen as
    (schijngestalten van de maan)

Bouw van de aarde

  • atmosfeer
  • gesteente
  • water
    (grondwater; rivieren en meren, zeeën en oceanen; waterkringloop)
  • biosfeer
  • natuurlandschap

Processen van de aarde

  • endogene krachten
    (vulkanisme; plaattectoniek)
  • exogene krachten
    (afzetting; erosie/verwering)
  • natuurramp

Weer en seizoenen

  • weeraspecten
  • lucht
  • weersverwachting

Klimaat

  • klimaattypen
  • klimaatkenmerken

NATUUR

Levende natuur

Biologische eenheid

  • cel
  • orgaan
  • organisme
    (plant, dier, mens; levenskenmerken)

Instandhouding

  • stofwisseling
    (vertering en uitscheiding; ademhaling en bloedsomloop)
  • stevigheid
  • gezondheid
    (voeding)

Interactie

  • aanpassing
  • waarneming
    (zintuigen)
  • beweging
  • gedrag

Voortplanting

  • levenscyclus
    (groei en ontwikkeling)
  • seksualiteit
  • erfelijkheid

Evolutie

  • fossiel

Evenwicht

  • ecosysteem
  • voedselrelaties
    (relaties tussen plant, dier, de mens en de omgeving)
  • duurzaamheid

NATUUR

Niet-levende natuur

Materie/stof en materiaal

  • materiaal, stof, mengsel, ingrediënt
    (eigenschappen van stoffen en materialen; verandering van stoffen en materialen)
  • materiaalgebruik
  • kleur
    (mengen en scheiden)

Energie

  • energiebron
    (energievorm; energieverbruik)
  • energieomzetting
  • warmtebron
  • warmtegeleiding en -isolatie

Elektriciteit

  • elektriciteitsbron
  • stroomkring
  • elektriciteitsgeleiding en -isolatie
  • elektriciteitsgebruik
  • statische elektriciteit

Magnetisme

  • magnetisch veld
  • elektromagneet

Geluid

  • geluidsbron
  • geluidstrilling
  • geluidshinder
  • gehoorschade
  • geluidsgeleiding en -isolatie

Licht

  • lichtbron
  • lichtstraal
  • weerkaatsing of doorlaten van licht
    (spiegeling)
  • lens
  • kleur
    (mengen en scheiden)

Kracht en beweging

  • soorten van krachten
  • eigenschappen van krachten
  • beweging

MENS/MAATSCHAPPIJ

Bevolking

  • bevolkingsgroepen
  • bevolkingsontwikkeling
    (geboorteoverschot; sterfteoverschot; leeftijdsopbouw)
  • welvaart
  • welzijn

Wonen

  • bevolkingsspreiding
  • locatie
    (nomadisch bestaan; vestigen in dorp/stad; ontstaan van steden)
  • migratie
    (verstedelijking; ontvolking)
  • woonruimte

Inrichting ruimte

  • cultuurlandschap
  • infrastructuur
    (transport van mens, goederen, energie, data, water; kunstwerken, wegen en leidingen)
  • stad en dorp
  • openbare voorzieningen

Grens en identiteit

  • internationalisering
    (expansie; ontdekkingsreizen; globalisering en wereldeconomie; samenwerkingsverbanden en verdragen)
  • cultuur en taal
    ((massa)media en sociale media; kunstuitingen; taal en dialect; erfgoed; multiculturaliteit; verspreiding van en confrontatie tussen verschillende culturen zoals Griekse, Romeinse en Germaanse)
  • schrijven/schrift

Bestaans­middelen

  • jagen en verzamelen
  • landbouw, tuinbouw, bosbouw, veeteelt, visserij
    (ontstaan van landbouw; landbouwtypen;
    gewassen; produceren; agrarische revolutie)
  • locatie
    (economische vestigingsplaats)
  • industrie
    (grondstoffen; industriële revolutie)
  • dienstverlening
  • consumptie
  • verdeling
    (transport, handel, geld)
  • werk en beroepen
    (ambachten; werkomstandigheden)

Samenleving

  • maatschappelijke positie
    (slavernij; hofstelsel en horigheid)
  • staatsinrichting en staatsvormen
    (ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat; monarchie; republiek)
  • besturen
    (burgerlijk bestuur; democratie; parlement; besturen van Nederland en Europa; kolonialisme)
  • macht
    (vrede; oorlog; revolutie; overheersing; vervolging; polderen)
  • verzorgingsstaat
  • levensbeschouwing/geestelijke stromingen
    (godsdiensten; reformatie; humanisme; atheïsme)
  • wetenschap
    (kennisontwikkeling; ontdekkingen; wetenschappers)
  • duurzaamheid
    (ecologische voetafdruk; vervuiling, aantasting en uitputting; bescherming, zorg voor het milieu)

Burgerschap

  • (grond)rechten
    (emancipatie; vrijheid van meningsuiting)
  • regels (plichten)
    (wetgeving; handhaving)
  • onderwijs en opleiding
  • leefbaarheid
  • wereldburgerschap

Inrichting tijd

  • tijd
    (aanduiding; indeling/-eenheden; weergave/visualisering; tijdzone)
  • periodisering/tijdvakken

Ingrepen in natuurlijke omgeving

  • waterbeheer en watergebruik
    (drinkwater en irrigatie; bescherming tegen water; waterzuivering)
  • grondstofbeheer
  • natuurbeheer

Techniek

  • functie, werking en vorm
  • bewerking van materiaal
    (gereedschappen)
  • constructies
    (stabiliteit en stevigheid; constructie eisen en -principes)
  • verbinding
  • overbrenging en beweging
    (katrollen, tandwielen en hefbomen; hydrauliek en pneumatiek)
  • geautomatiseerd systeem

Technologie

  • uitvinding
  • technologische ontwikkelingen
    (medische, bio-, informatie- en communicatie-, transport-, proces-, voedingsmiddelen-, ruimtevaart-, nano-, huishoudelijke en autotechnologie)

NB  De downloads bevat een uitgebreidere lijst waarin ook de relatie met de kerndoelen en de vakken aardrijkskunde, geschiedenis, natuur en techniek en thema's uit mens en samenleving is aangegeven.