leermaterialen

Is Wikipedia een betrouwbare bron of niet? Wat deel je online met je vrienden en de wereld? Wat is fake news en wat is echt? Ofwel hoe mediawijs zijn jouw leerlingen eigenlijk?

We hebben voor jou onderstaande materialen van uitgevers en andere instanties op een rij gezet zodat je leerlingen mediawijs kunt maken.

Mis je nog wat of klopt iets niet meer? Neem dan contact op met José Lodeweges (j.lodeweges@slo.nl).

Beeldkraken

(Onwijs, 2018)
po 7-8, vo 1-8
Onderwijsproject dat als doel heeft om jongeren beter om te leren gaan met de beeldcultuur waarin ze opgroeien. Ze bewust te maken van de invloed van beelden en ze weerbaar te maken tegen beeldmanipulatie. Website met gratis modules over diverse thema's, verdeeld over vijf niveaus (bovenbouw po tot havo-vwo 5-6).
Bij iedere afbeelding (afkomstig uit de collectie van Atlas van Stolk) staan vragen om leerlingen kritisch te leren kijken. Met verwerkings- en verdiepingsopdrachten die aansluiten bij geschiedenis, kunstzinnige oriëntatie en Nederlands.
www.beeldkraken.nl

BiebBoys in de klas - mediawijsheid

(Bibliotheek Gelderland Zuid)
po 5-8
Gratis lespakketten voor mediawijsheid mede mogelijk gemaakt door de Koninklijke Bibliotheek en Stichting lezen, in samenwerking met Rijnbrink. Een lespakket bestaat uit een video met benodigde downloads (handleiding, PowerPoint, werkblad, thuisopdracht etc.) 
http://www.biebboys.nl/lespakketten/

Check, check, dubbelcheck op internet

(Slim met media, 2017)
po 5-8
Mediales over online privacy voor groep 5 & 6 (vier korte lessen van 20 minuten). Ook te gebruiken in groep 7 & 8 (alle onderdelen in één uur). Te downloaden lesbrief, poster, werkblad en PowerPoint.
www.slimmetmedia.nl

Criminelen op het internet!

(Fraudehelpdesk, 2016)
po 5-8
Les (van ongeveer één uur) waarmee leerlingen inzicht krijgen in eigen surfgedrag; nadenken over risico's op internet en tips krijgen om deze risico's te verminderen. Handleiding, werkblad, huiswerkopdracht, tips en digibordpresentatie.
www.fraudehelpdesk.nl

Databaas 2.0

(Nationale Academie voor Media en Maatschappij, 2015)
po 6-8, vo 1-2
Lespakket over online privacy, in vier versies: leerlingen bovenbouw primair onderwijs (school en bibliotheek) en de eerste klassen van het voortgezet onderwijs (school en bibliotheek). Het doel is om het bewustzijn en de vaardigheden over online privacy te bevorderen. Aan de orde komen onder meer het gebruik van internet, smartphones, social media en games. Het lespakket bestaat uit vier lessen van elk één uur. Na aanmelding gratis te downloaden.
www.mediaenmaatschappij.nl

De Baas Op Internet

(Waag Society, Bits of Freedom, Network Democratie, 2017)
po 7-8, vo 1-2
Zes gratis te downloaden lesmodules (van elk ongeveer 1,5 uur) over de belangrijkste spelers op het web, wat data is, hoe SnapChat werkt en wat een cookie is. De thema's zijn gelinkt aan mediawijsheid, maar hebben nadrukkelijk een technische insteek.
www.debaasopinternet.nl

De frisse blik

(Stichting De frisse blik, 2014)
po 7-8, vo 1-2
Workshops en projecten voor basisonderwijs, vmbo en havo/vwo op het gebied van non-fictie film, burgerschap en mediawijsheid. De focus ligt op films maken, begrijpend kijken, interviewen, monteren, 21e eeuwse & digitale vaardigheden. Voor het basisonderwijs wordt ook het schoolbrede project 'De school in de wijk' aangeboden voor groep 3 tot en met 8.
https://defrisseblik.nl

Digitale Kinderrechten Toolkit

(Stichting Digital Child Rights, 2023)
po-8, vo 1-6
Toolkit met tools waarmee leerlingen in de leeftijd tussen 10 en 18 jaar zich bewust worden van hun rechten en plichten in de digitale wereld. Ze leren nadenken over hun digitale gedrag, deel te nemen aan en hun mening te geven over tien Digitale Kinderrechten Thema’s.
https://digitalekinderrechten.nl/tools

Diploma Veilig Internet

(Koninklijke Bibliotheek, 2018)
po 5-8
Lespakket dat leerlingen wil voorbereiden op de gedigitaliseerde samenleving. Het bevat gratis lessen over informatievaardigheden, mediawijsheid en ICT-vaardigheden, en een nieuwe game ontwikkeld door Fers (Bibliotheekservice Friesland): de datadetox game. Met opdrachten rond vijf thema's: Wie ben jij?, Ik surf veilig, Speurneuzen, Is alles waar? en Meedoen.
www.diplomaveiliginternet.nl

Hack in the class

po 6-8, vo
Deze stichting wil de kennis van leerlingen in het basis- en middelbaar onderwijs rondom technologie, hacken en internetveiligheid verbeteren. De site bevat zowel informatie voor leerlingen als voor ouders en leraren. Ook zijn er lesmaterialen te vinden, onder andere over hacking en privacy en veiligheid.
www.hackintheclass.nl

HackShield in de Klas

(HackShield en Flavour)
po 5-8
Gratis achtdelig lespakket dat bestaat uit quests die op het digibord gespeeld kunnen worden. Thema’s die behandeld worden zijn internet, data, online grenzen, desinformatie, phishing, geldezels, auteursrechten en foto’s delen. De quests kunnen in 30 - 45 minuten klassikaal gespeeld worden. HackShield in de Klas stimuleert leerlingen om het heft in eigen hand te nemen en zorgt ervoor dat leerlingen op een leuke educatieve manier kennis opdoen en gemotiveerd raken om zichzelf en hun omgeving te beschermen tegen cybercriminaliteit.
www.JoinHackShield.com/indeklas

Hoe?Zo! Mediawijs

(Netwerk Mediawijsheid, 2018)
po 6-8, vo
Website met betrouwbare informatie, educatieve filmpjes en doe-opdrachten over veilig en slim gebruik van internet en (sociale) media.
www.hoezomediawijs.nl

HUMAN Educatie - mediawijsheid

(HUMAN)
po, vo
Op deze onderwijspagina over mediawijsheid vind je video's en lesmateriaal om het gesprek in de klas te voeren over bijvoorbeeld online identiteit, nepnieuws, privacy en sexting.
https://www.human.nl/onderwijs/mediawijsheid.html

Kiek peuters - Kiek kleuters

(Cubiss, 2017)
peuters, po 1-2
Lessenreeks waarmee peuters en kleuters kritisch leren kijken naar beelden. Ze verkennen beeld en media en gaan met diverse fotomaterialen op ontdekkingstocht.
https://www.cubiss.nl/shop/kiek-peuters
https://www.cubiss.nl/shop/kiek-kleuters

Lespakket Privacy

(Autoriteit Persoonsgegevens, 2018)
po 7-8
Te downloaden lespakket, ontwikkeld vanwege de AVG, dat leraren en leerlingen tools biedt om meer zeggenschap te krijgen over hun persoonsgegevens. Het onderwerp wordt belicht vanuit het grondrecht op privacy. Drie lessen van 50 minuten: 1. Wie ben je op internet?; 2. Betalen met je gegevens; 3. Je hebt recht op privacy!
www.primaindeklas.nl

Media Sheriff

(sCooledu, 2017)
po 4-8
Gratis online lespakket rond digitale kennis, vaardigheden en attitudes. De leerlingen nemen de rol van Media Sheriff op om kritisch te reflecteren op digitale technologieën, ze te gebruiken en zo digitale vaardigheden aan te scherpen.
www.scooledu.org

Mediabegrip

(Stichting Onderwijsdata, sinds 2016)
po 5-8, vo 1-2
Online lesmethode voor digitale geletterdheid met het accent op mediawijsheid en informatievaardigheden. Scholen ontvangen elke week een nieuwe les, gebaseerd op de actualiteit en gericht op (sociale) media. De leerkracht kan er zonder voorbereiding mee aan de slag. De lessen duren 50-60 minuten en sluiten aan bij het Mediawijzercompetentiemodel 2020. Ook wordt een koppeling gelegd met woordenschat en burgerschap.
www.mediabegrip.nl

MediJA Praat, voor een goed gesprek over (sociale) media

(uitgeverij Pica, 2018)
po 6-8, vo, mbo
Doos met 54 kaartjes met stimulerende vragen over (sociale) media. Inclusief handleiding met spelvormen en tips. Twee categorieën: Oranje kaartjes voor leerlingen vanaf 10 jaar en roze kaartjes voor leerlingen vanaf 13 jaar.
www.uitgeverijpica.nl

MediaMasters

(Netwerk Mediawijsheid)
po 7-8, s(b)o
Gratis spannende serious game over de kansen en gevaren van (digitale) media. Door het spelen van de game bouwen leerlingen basiskennis op over mediawijsheid terwijl spelenderwijs ook taalvaardigheid en waar relevant basale rekenvaardigheden aan de orde komen. MediaMasters is een onderdeel van de Week van de Mediawijsheid. Kijk voor meer informatie op:
www.mediamasters.nl

Mediasmarties

peuters, po 1-8
Online gids met informatie over verschillende media om te lezen, kijken, luisteren, spelen en doen. Je kunt onder andere zoeken op onderwerp, thema, leeftijd en soort medium. 
Voor de jaarlijkse Media Ukkie Dagen zijn wegwijzers ontwikkeld die een hulpmiddel zijn voor professionals in het onderwijs en kinderopvang bij het creëren van balans en variatie in mediagebruik (on- en offline) door samen te lezen, kijken, luisteren, spelen en doen. Met tips zoals prentenboeken, filmpjes, liedjes, apps en activiteiten, die passen bij het thema van dat jaar.
2021: ‘Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet' en 2022: 'Kijk hoe ik groei!'
www.mediaukkiedagen.nl -peuters 2021
www.mediaukkiedagen.nl -kleuters 2021
www.mediaukkiedagen.nl -peuters 2022
www.mediaukkiedagen.nl -kleuters 2022

Mediaspoor, leerlijn media-educatie & cultuur

(Plein C, 2013)
po 1-8
Doorlopende leerlijn media-educatie met als doel de basis voor vaardig en kritisch mediagebruik te leggen. De vijf lesmodules voor groep 1/2, groep 3/4, groep 5/6, groep 7 en groep 8 zijn direct te downloaden of online te gebruiken. Elke module bevat een bijdrage van een regionale cultuuraanbieder (kunstenaar, bibliotheek, archief). Mediaspoor richt zich op media als communicatie- en expressiemiddel.
www.mediaspoor.nl

Mijn Cyberrijbewijs

(FutureNL op initiatief van ministerie van Justitie en Veiligheid, 2022)
po 7-8
Gratis lesprogramma dat bijdraagt aan de digitale weerbaarheid van leerlingen uit groep 7 en 8 van het primair onderwijs. Gebaseerd op het socratisch gesprek en aan de hand van vijf thema’s (online hate speech, online fraude, doxing, hacking en sexting) leren en ervaren leerlingen meer over online slachtoffer- en daderschap. Van kennis, via inzicht naar gedrag met handelingsperspectief. Per les/thema bestaande uit docentenhandleiding, lesbrieven voor de leerlingen, slides voor op het digi-bord,  videomateriaal en ter afsluiting de uitreiking van Mijn Cyberrijbewijs certificaat.
www.mijncyberrijbewijs.nl

Nationaal Media Paspoort po, vo en (v)mbo

(Nationale Academie voor Media en Maatschappij, vernieuwde versie 2022-2023)
po 1-8, vo 1-6, mbo
Doorlopende leerlijn mediawijsheid. Uitgewerkt voor po, vo onder- en bovenbouw en (v)mbo.
Zeven thema's:
1. Weet wat je ziet
2. Bewaak je identiteit
3. Wat je geeft krijg je terug
4. Houd de klok in de gaten
5. Maak goede keuzes
6. Bescherm je privacy
7. Zorg voor je eigen veiligheid
Na aanmelding gratis te downloaden. In groep 8 po gaan leerlingen als junior MediaCoaches te werk. De lessen bestaan onder andere uit het maken van eigen vlogs, het geven van presentaties in de jongeren groepen en het organiseren van de Nationaal Media Paspoort ouderavond.
www.nationaalmediapaspoort.nl

News2Learn

(News2Learn BV, 2016)
po 4-8
Leerlijn begrijpend lezen, kijken en luisteren waarin lessen mediawijsheid zijn geïntegreerd. Leerlingen leren begrijpend lezen én verstandig omgaan met moderne media. De volledig digitale methode baseert zich op christelijke waarden en normen. Voor groep 4 is News2Learn junior.
www.news2learn.nl

Nieuwsmakers

(Klasse TV en Nieuws in de klas, 2017)
po 7-8
Lespakket waarmee leerlingen zelf nieuws maken en publiceren in hun eigen online nieuwsmedium: de Nieuwstool. Er kan gekozen worden voor een volledig pakket (10 lessen) of beknopt (6 lessen). Ondersteuning bij dit lespakket is de Nieuwsservice van Nieuws in de klas. In veel van de lessen analyseren leerlingen verschillende nieuwsitems en leren kritisch te kijken naar nieuwsmedia en de betrouwbaarheid van bronnen.
www.klassetv.nl

Nieuwswijsheid (Nieuwsbegrip)

(CED-Groep, 2018)
po 5-8, vo 1-6
In samenwerking met Facebook ontwikkelde Nieuwsbegrip extra lessen (op niveau A, B, C en D) rond nieuwswijsheid. Doel: Leerlingen interesseren voor het volgen van het nieuws en ze helpen bewuste nieuwsconsumenten te worden. Bij niveau A gaat het vooral over de vraag waarom nepnieuws eigenlijk een probleem is en dat het belangrijk is om te weten of wat je leest en ziet, klopt. Op niveau B komt in dat kader het werk van factcheckers aan de orde, op de niveaus C en D gaat het over verschillende vormen van ‘desinformatie’ en hoe die de democratie kunnen aantasten. De handleiding, tekst en opdrachten zijn te downloaden.
www.nieuwsbegrip.nl

Online Masters

(VodafoneZiggo m.m.v. Veilig internetten en Mediawijzer, 2017-2023)
po 7-8, vo 1-2, vso
Gratis online lesprogramma (vier modules) waarbij verschillende masters uit het vak leerlingen aan de hand van video’s meenemen in hun wereld.
1. Digital master (over ontwikkelingen in de digitale wereld die onze samenleving beïnvloeden)
2. Creative master (creatieve digitale vaardigheden op het gebied van programmeren, VR, vloggen, robotica, storytelling en design)
3. Safe master (online veiligheid, hack-check, digitale voetafdruk)
4. Social master (bewustwording en zelfreflectie bijvoorbeeld over nepnieuws, gamen en online flirten)
Modules kunnen los ingezet worden. Hele programma duurt in po ongeveer 10 lesuren en in vo 14 lesuren. Bij het programma hoort een toolkit voor scholen en een certificaat voor leerlingen. Voor voortgezet speciaal onderwijs zijn twee modules ontwikkeld: Programmeer master en Whats-App master.
www.online-masters.nl

Ooggetuigen, het fotografisch geheugen van de Tweede Wereldoorlog

(Studio Polat, FutureNL, 2020)
po 6-8
Vijf gratis lessen (online digi-doeners) rondom de Tweede Wereldoorlog, fotografie en digitale vaardigheden. Leerlingen gaan aan de slag met beeldbronnen en leren over de verschillende manieren waarop foto’s kunnen worden ingezet en hoe beelden ook al in de geschiedenis gemanipuleerd werden. Ze zetten een photoshoot op waarin verhalen van personen uit de eigen omgeving worden verbeeld.
www.ooggetuigen.org

Reclame masters

(Nationale Academie voor Media en Maatschappij, 2015)
po 4-6
Lespakket over media en commercie. Doel is kinderen die vaardigheden aan te leren die zij nodig hebben om de media, de commerciële omgeving en de sociale media beter te kunnen begrijpen en interpreteren, waardoor ze in staat zijn zich te ontwikkelen tot kritische en bewuste consumenten. Het lesmateriaal bestaat uit een interactieve, kortlopende methode van gemiddeld 10 uur, een docentenhandleiding, een leerlingenmap met informatiebladen en opdrachten (inclusief thuisopdrachten) en films.
www.mediaenmaatschappij.nl

REGIE spel

(Edux, 2023)
po 7-8, vo 1-2
Pakket met vijf losse spelen en online leeromgeving om mediawijsheid te ondersteunen. Met behulp van verschillende opdrachten leren leerlingen in het spel om vanuit herkenbare situaties (waarbij ze in contact komen met media) kritisch na te denken over de gevolgen. De online leeromgeving bevat gerichte (les)activiteiten die je na het spelen van het spel kunt inzetten om mediawijsheid blijvend te stimuleren. Workshop van een Digitalig expert mogelijk.
www.edux.nl

Rights now!

(Unicef en FutureNL, 2018)
po 6-8
Special edition van Digi-doener. Project over kinderrechten in de online omgeving. Vijf digibordlessen: 1. Wat zijn kinderrechten? 2. Wat kom je tegen? Onderzoek naar situaties in een digitale omgeving: games, YouTube, Instagram, Whatsapp en die in verband brengen met een kinderrecht. 3. Wat wil jij veranderen? 4. Script of storyboard maken. 5. Première in de klas. Na de vijfde les kunnen leerlingen hun zelfgemaakte filmpje insturen. Een projectboek voor de leerlingen is als pdf beschikbaar.
www.lessonup.com

Sociaal Online

(sCooledu, 2017)
po 4-8
Online lespakket om met kinderen het gesprek aan te gaan over respectvol online gedrag: Wat is sociaal? En welke afspraken maken we rond ons gedrag op sociale media? Met creatieve opdracht over nettiquette en aanwijzingen voor een wekelijks reflectiemoment.
www.scooledu.org

Special Agents

(Stichting Digital Playground, 2019)
po 7-8
Online les van 75 minuten waarin leerlingen als rechercheur een internetcrimineel proberen te ontmaskeren. Ze leren over online veiligheid en privacy. De gratis les staat op specialagents.nl
De handleiding en 'slides' voor het digibord zijn te downloaden.
www.digitalplayground.nl

Stapp

(Driestar Educatief, 2018)
po 1-8, vo 1-6, pro, (v)so
Leerlijn mediawijsheid met interactieve lessen voor verschillende lesniveaus (po: groep 1/2, 3/4, 5/6, 7/8; vo 1/2 en bovenbouw; pro en (v)so). Voor vo gedifferentieerd: vmbo-bk, vmbo-gt en havo/vwo.
Leerlingen leren over nieuwe media, effecten en dilemma’s en worden gestimuleerd zelf keuzes te maken op basis van Bijbelse waarden. Het principe van weten-ervaren-oefenen-reflecteren vormt het fundament en de Mediacirkel de basis van Stapp. In de lessen komen thema's als cyberpesten, games, intieme media, reclame, films en nieuwswijsheid aan de orde. Een gratis proefpakket is te downloaden.
www.stappmethode.nl

#Waarzeggers

(De Dag Vandaag 2023)
po 6-8
Gratis lespakket over journalistiek en de mechanismen van online informatiemanipulatie. Leerlingen krijgen een kijkje in de keuken van de journalistiek en leren omgaan met desinformatie op social media. Het materiaal bestaat uit een handleiding, werkbladen, slides, artikelen en vlogs. 
https://waarzeggers.org/

WhatsApp spel

po 4-5 (en aangepast ook po 6-8)
(Petra Mestrom & Daisy van Oudheusen-Dorssers, Greenbox, 2022) 
Gratis lesbrief waarmee leerlingen in spelvorm offline aan de slag gaan met WhatsApp: positieve en negatieve berichten, sarcasme en grappen. Bewustwording dat je communiceert met een persoon in plaats van met een 'koud apparaat' staat centraal. 
www.greenscreenbox.nl

Wikiwijs - Digitale geletterdheid po-vo-(v)so

(Kennisnet)
po 1-8, vo, (v)so
Open lesmateriaal, tips en informatie voor de vier domeinen van digitale geletterdheid: ICT-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking. Voor primair onderwijs is er ook het initiatief App Noot Muis,  een verzameling lesideeën die digitale geletterdheid verbindt aan taalonderwijs op de basisschool. En speciaal voor het (v)so is er een themapagina met leermaterialen rond thema's zoals: veiligheid en privacy, nep en echt, zoeken en vinden.
https://www.wikiwijs.nl/startpagina/dgpovo/

Wijs met media omgaan

(Klasse TV, 2018)
po 7-8
Gratis digitaal lespakket (digibord) om leerlingen (weg)wijs te maken in de omgang met media. Wat mag en wel en wat zeker niet? Wat is echt of nep? Elf korte lessen van 15 minuten met vlogger Tobias en drie verdiepingslessen met opdrachten van 30 minuten. Met achtergrondinformatie voor de leerkracht.
www.klassetv.nl

Word Mediawijs (Ganzenbordspel)

(ICT-idee, 2015)
po 6-8
Ganzenbordspel over mediawijsheid. Doel: leerlingen op een veilige manier leren omgaan met media. Aan de orde komen onder andere phishing, omgaan met wachtwoorden en pincodes, sexting, pesten, wat wel/niet online zetten, grooming, tijdsduur achter beeldscherm.
www.ict-idee.blogspot.com