leermaterialen

Wat is een algoritme? Wat is debuggen? Kun je leerlingen van groep 4 laten zien wat een loop is? Kunnen ze er zelf eentje maken?

Er is voor computational thinking een schat aan materiaal van uitgevers en andere instanties. Neem eens een kijkje in onderstaande lijst. Er zit vast iets tussen waar jouw leerlingen graag mee aan de slag gaan.

Mis je nog wat of klopt iets niet meer? Neem dan contact op met Emma Oude Egberink (e.oudeegberink@slo.nl)

Alles-in-1, Leerlijn programmeren voor groep 4 tot en met 8

(Alles-in-1, 2020)
po 4-8
Deze leerlijn voor computational thinking bestaat uit twee leskisten: Leskist 1 voor beginners (groep 4 t/m 6) en Leskist 2 voor iets gevorderden (voor groep 7/8) met alle benodigde materialen voor dertig leerlingen zoals spelletjes, snoertjes en Micro:bits, spiekkaarten, TIPkaarten met stap-voor-stap-uitleg, handleiding, kopieerbladen en antwoordenboekjes. De leerlijn kan los van de methode Alles-in-1 aangeschaft en gebruikt worden.
www.alles-in-1.org

Bee-bot en Blue-bot

(Do-it@school)
po 1-8
Vloerrobots om te programmeren. Los te gebruiken of in combinatie met een speelmat.
Door Edubot zijn bij de robots vrij te gebruiken opdrachtenkaarten ontwikkeld voor onderbouw, middenbouw en bovenbouw.
Door Cubiss is bij de Bee-bot voor de onderbouw po (groep 1-2) een lespakket rondom ontluikend lezen en programmeren ontwikkeld: Botje Bij.
Bij Heutink is een Activiteitenpakket computational thinking  verkrijgbaar met activiteiten die met de Bee-bot en Blue-bot uitgevoerd kunnen worden binnen de vakken taal, rekenen, wereldoriëntatie en kunstzinnige oriëntatie.
http://b-bot.nl

Bouw je BEP

(Bouw je Bep, 2020)
po 4-8, vo 1-2
Doe-het-zelf-pakket waarmee leerlingen een BEP (robotje) bouwen, het programmeren en een eigen identiteit geven. Online lessen (instructiefilmpjes) en leskisten (met benodigde materialen). Ook gastlessen zijn mogelijk.
www.bouwjebep.nl

BYOR (Build Your Own Robot)

(Solly Systems)
po 4-8, vo 1-2
Met de BYOR schoolset en schoolkit kunnen leerlingen zelf werkende robots, apparaten of kunstobjecten bouwen met gerecyclede materialen zoals oud papier, oude verpakkingen en verschillende knutselmaterialen. Als de creatie klaar is kan deze ook geprogrammeerd worden door het toevoegen van de Micro:Bit. Er zijn 5 lessen ontwerpend leren en 5 lessen creatief programmeren.
www.byor.nl/educatie/

Code Avengers

(Code Avengers, 2016) 
po 5-8, vo
Lesmateriaal en cursussen om websites, games en apps te leren programmeren. Met specifiek gedeelte voor leraren.
www.codeavengers.com

Code Studio

(Code.org.)
po 1-8, vo 1-2
Online cursussen programmeren. Van cursussen voor beginners tot JavaScript Tools voor het vo. Bevat zowel oorspronkelijke lessen in het Engels als vertaald Nederlandstalig lesmateriaal. Leerlingen kunnen er ook zelf mee aan de slag.
https://studio.code.org

CodeCombat

(CodeCombat, 2014-2016)
po 5-8, vo 1-6
Online platform waarmee leerlingen leren programmeren door het spelen van een spel. Vanaf het eerste level wordt gebruik gemaakt van getypte code. De kant-en-klare programmeerlessen zijn beschikbaar in JavaScript, Python en binnenkort Java. CodeCombat is een open source project ontwikkeld in het Engels. Er wordt gewerkt aan (Nederlandse) vertalingen.
www.codecombat.com

Codeer met pixels

(Rolf groep, 2017)
po 1-4
Spel om kennis te maken met het principe van de binaire code. Elk vakje bevat een stukje informatie. Die informatie, een kleur en een aantal, moet omgezet worden in pixels. Met handleiding.
https://schop.derolfgroep.nl

Codeer met pijlen

(Rolf groep, 2017)
po 1-4
Bij Codeer met pijlen leren de kinderen over pijlen als symbolen en hoe je die kunt gebruiken om een robot te programmeren. Met handleiding.
https://shop.derolfgroep.nl

CodeKinderen

(Stichting Codeklas en Kennisnet, 2014)
po 3-8, vo 1-2
Website met gratis te downloaden lesmateriaal voor computational thinking. Benodigde lesbrieven, werkbladen, handleidingen enz. worden als pdf aangeboden. De lesactiviteiten zijn over drie thema’s verdeeld: Unplugged (programmeren zonder computer), Maken ('gewone' objecten gebruiken en die vervolgens interactief maken; creatief aan de slag) en
Programmeren (zelf een stukje code, game of app programmeren).
www.codekinderen.nl

Codestarter

(NEMO Science Museum, Platform Bèta Techniek, 2017)
po 4-8
Website over programmeren, gericht op kinderen. Met (les)activiteiten, informatie en links naar uitstapjes.
www.codestarter.nl

CodeUur

(FutureNL)
po 7-8
Gratis CodeUur gastles in groep 7 of 8 door een vrijwillige professional uit het bedrijfsleven. Op de website is ook lesmateriaal te vinden.
www.futurenl.org/codeuur/

Codevaardig.nl

(Codevaardig, 2016)
po 1-8
Online platform met lesmateriaal om te programmeren met Microbit, Bloxels, Bee-bot en Dash en Dot. Met het Codevaardig Totaal Plan kan een totaalpakket op maat voor de school samengesteld worden.
www.codevaardig.nl

Codingkids.nl

(Tamara Heskamp, 2016)
po 4-8
Leren programmeren voor kinderen. Lesmateriaal om aan de slag te gaan met onder andere Rasperry Pi, mBot, Sparki, Arduino en Scratch.
www.codingkids.nl

De Creatieve Code

(MU&Partners, 2017)
po 6-8, vo 1-3
Leerlijn creatief programmeren waarbij codes, waaruit onze digitale wereld is opgebouwd, worden gecombineerd met kunst. Samen met kunstenaars worden programmeertalen ontdekt en toegepast, met kunstwerken als eindresultaat. Programma's en tools die aan bod komen zijn onder andere: Scratch, Snap, Processing, Arduino en LEGO Mindstorms. Zowel digitaal als unplugged.
www.decreatievecode.nl

CS Unplugged, Informatica zonder draadjes

(CS Unplugged, 2012-2016)
po 4-8
Lessen met gratis te downloaden activiteiten en werkbladen. De lessen kunnen gebruikt worden in verdiepings- en uitbreidingsprogramma's of in het reguliere lesprogramma. Nederlandse editie van twee boeken: Deel I, II, II , Deel IV, V, VI 
www.csunplugged.nl

CTPrimEd: Computational Thinking in het basisonderwijs

(Nemo Science Museum, 2021)
po 3-8
Gratis te downloaden publicaties met activiteiten rond CT ontwikkeld met financiering vanuit Erasmus+ programma. Enkele titels: algoritmes, patroonherkenning, abstractie, decompositie, offline programmeren, online programmeren, roadrunner en coyote, tinkeren met CT-zeg het met karton, maak een (mini)lichtshow, CT-escaperoom.
https://computationalthinking.education/nl

Cubetto

(Eduwinkel, 2017)
po 1-2
Houten robot ('Cubetto') om spelenderwijs te leren programmeren. Door de kleurrijke blokken in het speelbord te plaatsen, laten kinderen de Cubetto de door hen bepaalde route rijden. Inclusief handleiding en verhaalboekje.
https://www.eduwinkel.nl

Digi-doener

(FutureNL, 2018)
po 1-8, vo 1-2
Wekelijks een gratis nieuwe les met digitale doedingen voor onder-, midden- of bovenbouw po of onderbouw vo. De lessen zijn geschikt voor één uur digitale geletterdheid in combinatie met één van de kernvakken. De lessen bestaan uit een lesbrief, digiles en handleiding. Zoek via LessonUp of Gynzy.
https://futurenl.org/digi-doener/po/

Earlyrobots

po 4-8
Divers pakket van lesmaterialen om te leren programmeren.
www.earlyrobots.com

Expeditie micro:bit

(FutureNL, 2017)
po 6-8
Een tiental lessen om spelenderwijs te leren programmeren met de micro:bit. Scholen die deelnemen hebben twintig Digi-klooikoffers met twintig micro:bits ontvangen.
www.expeditiemicrobit.nl

GameMaker

(Yoyogames)
po 7-8, vo
Ontwerpen van spellen met het programma GameMaker. 
www.yoyogames.com/gamemaker

GoTo leerlijn

(Studio Tast, 2017)
po 6-8, vo 1-3
GoTo is een tekenrobot om zelf interactieve kunst te creëren. De GoTo leerlijn bestaat uit drie levels elk gebaseerd op een andere programmeertaal (Scratch, Processing, Pyhton). GoTo is ook onderdeel van De Creatieve Code.
www.studiotast.com/goto

Hack in the class

po 6-8, vo
Deze stichting wil de kennis van leerlingen in het basis- en middelbaar onderwijs rondom technologie, hacken en internetveiligheid verbeteren. De site bevat zowel informatie voor leerlingen als voor ouders en leraren. Ook zijn er lesmaterialen te vinden over hacking, privacy en veiligheid, programmeren en logica, data en informatie.
www.hackintheclass.nl

Hello Ruby

(Nieuwezijds, 2016-2017)
po 2-5
Twee boeken over het meisje Ruby. In 'Een avontuurlijk sprookje over programmeren' komen in verhaalvorm de principes van programmeren aan de orde, zoals grote problemen opdelen in kleine problemen en patronen herkennen. De grote reis door de computer gaat over de werkwijze van een computer. Met activiteiten en knutselprojecten die zonder computer uitgevoerd kunnen worden.
www.helloruby.com/nl

Het Klokhuis over AI

(Het Klokhuis)
po 6-8
Het Klokhuis over AI biedt vier afleveringen over artificiële intelligentie (AI). De mogelijkheden en beperkingen van AI worden besproken en de processen die plaatsvinden in de computer worden creatief verbeeld. Aansluitend bij deze vier afleveringen is er een lespakket ontwikkeld. Ook is er een interactieve online tool: de Klokhuis AI Studio. Hierin leren kinderen hoe AI werkt en kunnen ze spelen met een aantal AI’s.
www.hetklokhuis.nl

ICT & leren programmeren

(Creative Kids Concepts, 2018)
po 7-8
Met dit lespakket leren leerlingen eerst hoe een computer werkt. Aansluitend maken de leerlingen enkele projecten met de Arduino Bendoobox-materialen en leren daarbij programmeren. Er zijn vijf basislessen en drie verdiepings- en verbredingslessen. Leerlingen werken zelfstandig in kleine groepjes. Sluit aan bij De Techniek Torens, maar is ook bruikbaar voor scholen die hier niet over beschikken.
www.creativekidsconcepts.com

Iedereen kan programmeren: Puzzels

(Apple Education, 2019)
po 6-8, vo 1-2
Lesprogramma voor het gebruik van Swift Playgrounds, een app waarmee kinderen leren programmeren door interactieve puzzels op te lossen en figuren te besturen. De handleiding bevat klassikale activiteiten om leerlingen de basisconcepten zoals lussen, variabelen en functies van programmeren te leren. Met de leerlingenhandleidingen kunnen leerlingen in hun eigen tempo werken.
www.apple.com

Leaphy

(Stichting Leaphy, 2018)
po 7-8, vo 1-3
Robotica voor iedere leerling. Met lerarentrainingen voor een goede start. Peer2peer-educatie: leerlingen ontwikkelen en geven les. Bouwfilmpjes, toegankelijke werkboeken, tipboeken en lerarenhandleiding. Eenvoudige gratis software en een community.
www.leaphy.nl

Leapo, the learning portal

(WisMon)
po, vo, (v)so
Online lesportaal met praktische informatie over diverse onderwerpen zoals robotica & programmeren, 3D-printen, VR en W&T. Themakanalen met uitgewerkte leerlijnen met lesbrieven en cursussen. Voor gespecialiseerd onderwijs is een themakanaal ontwikkeld met een volledige leerlijn digitale geletterdheid so-vso. De content wordt door het jaar heen uitgebreid. 
www.leapo.nl

LEGO Mindstorms

(Heutink)
po 7-8, vo 1-2
Een programmeerbaar LEGO-blok (EV3-steen). Leerlingen ontwerpen zelfstandig via een grafische programmeeromgeving een programma en laden dat in. Daarna voert de Mindstorms EV3 de opdrachten uit.
www.heutink.nl

Leren met WisMon

(WisMon, 2020)
po 5-8, vo
Gratis lesmateriaal speciaal voor docenten die meer met robotica en programmeren, 3D-ontwerpen en virtual reality willen doen in het (online) onderwijs. De lesbrieven bevatten een docentenhandleiding en handige oefenopdrachten voor leerlingen. In de lessen wordt gewerkt met het principe ‘hele taak eerst’. Leerlingen starten niet met deeltaken, maar krijgen meteen een afsluitende opdracht. Wanneer leerlingen meer ondersteuning nodig hebben, kunnen ze gebruikmaken van blocks. Deze helpen leerlingen deeltaken te voltooien die nodig zijn om de hele taak goed af te ronden.
www.wismon.nl

Lesmap Leerlijn Robotica po

(Lokaal 220)
po 1-8
Lesmap voor een leerlijn Robotica. Voor elke robot zijn drie lessen in drie fases beschikbaar. Er zijn lessen voor de volgende robots.
Onderbouw: Bee-Bot, Qobo, Cubetto, Intelino en Dash.
Middenbouw: Edison, Blue-Bot, Pro-Bot, Sphero en Dash.
Bovenbouw: Merge Cube, Edison, Fable, Pro-Bot en SAM Labs.
https://www.lokaal220.nl/lesmethoden/

Lesmethode Programmeren met Scratch 3.0

(Visual Steps, 2019)
po 7-8
Stap voor stap leren programmeren met Scratch. Leer spannende spellen maken, ruimtewezens ontwijken, doolhoven doorlopen. De methode sluit aan bij de leerlijn programmeren.
www.visualsteps.nl

Lessenserie: samen leren programmeren RoboWijs

(TechYourFuture, 2022)
po 5-8
Gratis lessenserie bestaande uit zes thema’s. Ieder thema duurt een week en heeft eigen doelen op het gebied van samenwerken en programmeren. Per thema: docentkaart en leerlingkaart. En hulpkaart voor samenwerken en robots. Er wordt gewerkt met Beebot en/of Ozobot, Lego mindstorms en Scratch. Leerlingen werken in twee- of drietallen.
www.techyourfuture.nl/lessenserieRobowijs

Levend Programmeren

(Levend Programmeren Community, 2016)
po 5-8
Gratis te downloaden materiaal om met kinderen het Levend Programmeren spel te spelen. Met handleiding voor de spelleider.
www.levendprogrammeren.nl

Matatalab

(PMOT, 2019)
po 1-4
Codeerset, zonder computer te gebruiken, bestaande uit een codeerplaat, waar de verschillende codeerblokken (richtingsblokken en diverse extra blokken) opgelegd kunnen worden. Met twee handleidingen en extra handleidingen voor de uitbreidingsset Musician en Artist.
www.pmot.nl

Microbit101

(Microbit101, 2018)
po 6-8, vo 1-2
Een doos (kit) met lesmaterialen om 101 Microbit projecten te maken. De projecten zijn beschreven van basis tot expert met steeds drie verschillende niveaus.
www.microbit101.nl

My VR World

(FutureMindz)
po 5-8, so
Lespakket bestaande uit vier levels. Als alle levels zijn afgerond zijn de leerlingen bekend met VR en AR, kunnen ze blokprogrammeren en hebben ze creatieve denktechnieken geoefend.
www.futuremindz.nl

Ozobot lessen

(Ozobot Benelux, 2017)
po 4-8
Gratis te downloaden lessen voor de kleine programmeerbare robot Ozobot: Kleuren & lijnen, Digitaal programmeren (Ozoblockly), Ozobot Evo (gevorderde lessen). Met handleidingen voor leerkrachten en handleidingen en werkkaarten voor leerlingen.
www.ozobot-benelux.nl

Programmeer de drone

(FutureMindz)
po 6-8, so
Lesmodule bestaande uit tien levels waarmee leerlingen, met de basisprincipes van blokprogrammeren, zelfstandig in kleine groepjes aan de slag gaan met het programmeren van een Tello EDU Drone. 
www.futuremindz.nl

Programmeren in het PO

(Wikiwijs, 2016)
po 1-8
Leerlijn programmeren (als Wikiwijsarrangement beschikbaar gesteld) voor onder-, midden- en bovenbouw basisonderwijs. Bestaat uit uitleg over basisbegrippen en principes van programmeren, doelen en activiteiten voor de leerlingen. De activiteiten zijn laagdrempelig en grotendeels 'unplugged'. Kennisnet heeft een workshop voor leraren gemaakt om bekend te raken met programmeren en computational thinking.
http://maken.wikiwijs.nl

Programmeren kun je leren Stap voor Stap

(Schoolsupport, 2016)
po 6-8, vo 1-2
Vierdelige boekenserie met handleiding om zelfstandig kennis te maken met programmeren en programmeertalen. Deel 1 is niet meer leverbaar.
1. Algoritmes, instructies geven en debuggen met Logo en Scratch. 2. Tips om sneller te kunnen werken door het gebruik van lussen, herhalingen en variabelen. 3. Scratch, Python en Sprites (de 'if'-instructies). 4. Maken van webpagina's in HTML en JavaScript. Handleiding met leerdoelen, de belangrijkste programmeerconcepten en programmeertalen, suggesties voor veilig internetgebruik en extra opdrachten.
https://schoolsupport.nl

Programmeren met Python

(Visual Steps, 2016)
po 5-8, vo 1-6
Boek met de basisbeginselen van de gratis programmeertaal Python. Nieuwe termen worden stap voor stap uitgelegd en programmeercode wordt ontleed. Met programmeerpuzzels ter afsluiting. Een handleiding kan na aanmelden gedownload worden.
www.visualsteps.nl

Programmeren voor kinderen

(Lannoo, 2015-2017)
po 6-8, vo 1-2
Driedelige serie boeken over programmeren. Met achtergrondinformatie, voorbeelden, oefeningen en stap-voor-stap instructies om programma's te schrijven in Scratch en Python.
www.lannoo.be/nl

RoboCup Junior Nederland

po 6-8, vo 1-6
Jaarlijkse competitie waaraan leerlingen van 9 tot 19 jaar kunnen meedoen met zelfgebouwde robotjes.
www.robocupjunior.nl

RoboMind en RoboMind Academy

po 5-8, vo
Educatieve Nederlandstalige programmeeromgeving in de nieuwe programmeertaal ROBO. Daarmee wordt de basis van logica, informatica en robotica verkend. Momenteel wordt voor het basisonderwijs een driejarige leerlijn ontwikkeld. Deze les geeft hiervan een voorbeeld.
RoboMind Academy biedt diverse gratis cursussen, bijvoorbeeld Hour of Code.
www.robomind.net/nl
www.robomindacademy.com

RobotWise

po 1-8, vo 1-6
Een lesprogramma dat zich richt op ervaringsgericht onderwijs met fysieke robots als hulpmiddel. Het programma biedt kant en klare lesprogramma’s , inclusief de mogelijkheid tot een RobotWise co-teacher ter ondersteuning. Op een interactieve manier werken leerlingen spelenderwijs aan hun sociale en digitale vaardigheden. Dit doen zij door op een laagdrempelige manier robots te programmeren. 
www.robotwise.nl

Rolf Connect - Coderen

(Rolf groep, 2019)
po 2-5
Spel waarbij met de Rolf Connect Hub een reis door de ruimte wordt gemaakt waarbij de volgende onderwerpen aan de orde komen: het in volgorde plaatsen van stappen (sequenties), functies, herhalende functie (loops), voorwaarden (condities), gelijktijdig laten uitvoeren van taken (parallellisme).
https://shop.derolfgroep.nl

Scottie GO! Edu NL, Ontdek de wereld van het programmeren

(Digileren BV, 2020)
po 4-8
Spel om leerlingen vertrouwd te maken met de basisconcepten van programmeren (zoals: lussen, het gebruik van voorwaarden, variabelen en functies). In 91 opdrachten verdeeld over 10 modules helpen leerlingen Scottie om zijn ruimteschip te herstellen.
www.scottiego.nl

Scratch en Scratchweb

po 5-8, vo 1-2
Met Scratch leren leerlingen van 8 tot 14 jaar programmeren en kunnen ze eigen interactieve verhalen, spellen en animaties maken. De creaties kunnen met anderen worden gedeeld in de online gemeenschap.
Stichting Scratchweb verzamelt en schrijft ook vrij te gebruiken lesmateriaal.
www.scratchweb.nl

Shadowview4kids

(The Dreamery Foundation, 2016)
po 1-8
Lesprogramma waarbij in de practicummodule programmeren wordt gebruikt om illegale stroperijen tegen te gaan. Na inschrijving gratis te downloaden.
www.shadowview4kids.nl

SkillsDojo

po 4-8
Verzameling opdrachten ('missies') waarbij leerlingen zelfstandig of in kleine groepjes aan het werk kunnen. Aandacht voor ontwerpende en onderzoekende vaardigheden. Leersessies met instructievideo’s voor robots bouwen, programmeren, apps ontwerpen etc.
De website bevat ook een onderdeel dat specifiek gericht is op leerkrachten.
www.skillsdojo.nl

Smart life

(CodeUur & Blink, 2016)
po 5-8
Na inlog gratis beschikbaar online projectthema bij Blink Wereld over digitale vaardigheden en programmeren. In vijf lessen voor groep 5-6 en groep 7-8 worden de basisprincipes van programmeren uitgelegd en gaan leerlingen aan de slag met een speciaal ontwikkelde programmeertool (CT-3000). Bevat digibordlessen, werkbladen en bronnenboek.
https://smart-life.blink.nl

Solid engineer

(Axxem BV, 2023)
po 5-8
App waarmee je door middel van programmeren 3D-objecten en animaties kunt maken en 3D printen. Net als bij Scratch kun je leren programmeren door blokken vanuit een bibliotheek te slepen. Gevorderde gebruikers kunnen ook direct met JavaScript programmeren. De app is gratis online te gebruiken, is beschikbaar via Apple Store en Google Play,en kan ook gratis op een eigen server geïnstalleerd worden. De website en video’s zijn in het Engels maar de app zelf heeft ook een Nederlandse gebruikersinterface.
https://www.solid.engineer/

STEAMvidz

(Techni Science, 2022)
po 7-6, vo 1-4
Online leerplatform waarmee leerlingen zelfstandig technologiewijsheid en 21^e-eeuwse vaardigheden kunnen ontwikkelen. Verschillende modules waaronder programmeren, VR, robotica, 3d en 2d ontwerpen. Daarnaast zijn er voor verschillende niveaus praktijkgerichte opdrachten waarmee leerlingen, met behulp van how-to-video's  zelfstandig aan de slag kunnen.
https://steamvidz.nl/

Wikiwijs - Digitale geletterdheid po-vo-(v)so

(Kennisnet)
po 1-8, vo, (v)so
Open lesmateriaal, tips en informatie voor de vier domeinen van digitale geletterdheid: ICT-basisvaardigheden, informatievaardigheden, mediawijsheid en computational thinking. Voor primair onderwijs is er ook het initiatief App Noot Muis,  een verzameling lesideeën die digitale geletterdheid verbindt aan taalonderwijs op de basisschool. En speciaal voor het (v)so is er een themapagina met leermaterialen rond thema's zoals: veiligheid en privacy, nep en echt, zoeken en vinden.
https://www.wikiwijs.nl/startpagina/dgpovo/