Lesvoorbeelden
Lesideeën voor formuleren op zinsniveau
Geschorst
Een opdracht waarin leerlingen oefenen met maximaal communicatief effect op zinsniveau door een briefje te schrijven waarin ze moeten voorkomen geschorst te worden.
Ontspoorde zinnen
Opdracht waarmee leerlingen een absurd lange zin maken.
Manieren om iets uit te drukken
Leerlingen bedenken 50 varianten op een mededeling.
Opdracht
Bedenk 'fifty ways to leave your lover' in één zin (bedenk dus 50 x 1 zin!)
Ambtenarentaal
Leerlingen denken na over voor- en nadelen van passiefconstructies en naamwoordstijl (voor ambtenaren).
Wedstrijd: Wie ziet de kronkels?
Samen rare en ambigue zinnen zoeken en verklaren.
Een brief formeler maken
Opdracht waarmee de leerlingen oefenen met register: ze maken eenzelfde inhoud van een brief steeds formeler.
Digitaal oefenmateriaal
Er is geschikte software beschikbaar om leerlingen individueel (extra) te laten oefenen met woordkeus, zinsbouw enzovoort. Het grote voordeel van software is, dat leerlingen directe feedback krijgen op wat ze doen. Eerlijkheidshalve moet gezegd worden dat de kwaliteit van de feedback in een aantal gevallen beter kan, maar ondanks dat is het zeker de moeite waard bij de individuele begeleiding van leerlingen gebruik te maken van software.
Zie bijvoorbeeld www.taalvaardigheden.nl: online oefenen met zinsbouw en woordkeuze. Demo beschikbaar. Goed bruikbaar zijn ook de programma's van Muiswerk (www.muiswerk.nl): formuleren en formuleren voor gevorderden.
Veel enthousiaste geluiden zijn er over www.tioschrijven.nl gemaakt door Ad Bok, een programma waarin computergebruik en schrijfdidactiek op een nieuwe manier samengaan.
Activerende schrijflessen
Een verzameling lesideeën en tips voor schrijflessen vanuit een activerende didactiek.
Bron: Tiddo Ekens / Stichting NOB, Activerende Lees- en schrijflessen, maart 2009.
De functionele samenvatting: een informatiebord maken voor in de dierentuin
Verdeel de klas in twee groepen: het Tekstbureau (de uitvoerder) en de afdeling Communicatie & Educatie van de Dierentuin (de opdrachtgever). De opdracht van de Dierentuin aan het Tekstbureau is om tekst te schrijven voor borden die in de dierentuin bij de dierenverblijven komen te hangen. Op de borden moeten diverse wetenswaardigheden komen te staan over het dier, bedoeld voor een breed publiek, aantrekkelijk en uiteraard foutloos geschreven.
Duo’s in het Tekstbureau krijgen een of meer semi-wetenschappelijke teksten over een dier. Ze lezen deze teksten en schrijven in overleg de teksten voor de borden (= doel- en publiekgerichte samenvatting).
Viertallen van de Dierentuin krijgen enkele voorbeelden te zien van informatieve borden over dierentuindieren of van borden uit een museum en leiden hieruit kenmerken en kwaliteitseisen van dit soort borden af.
Dan krijgen ze de teksten te lezen, geschreven door twee duo’s uit het Tekstbureau. Deze worden vergeleken met de opgestelde kwaliteitseisen. In een gesprek krijgen de beide schrijversduo’s feedback van het dierentuinviertal. In een laatste ronde verbeteren zij hun teksten.
Af te raden is om de uitvoerders op internet de benodigde informatie zelf te laten opzoeken. Dit kost doorgaans veel tijd, levert niet altijd teksten van voldoende kwaliteit op en brengt het risico met zich mee dat leerlingen teksten vinden die al de vorm hebben die ze er juist zelf aan moeten geven. De docent houdt meer greep op de oefening door zelf interessante, desgewenst moeilijke teksten aan te reiken.
Varianten:
- voeg een wedstrijdelement toe door met één opdrachtgeversgroep te werken die de beste uitwerking kiest;
- bedenk andere functionele tekstverwerkingsvormen (tentoonstelling, brief, voorstel/plan, klacht, discussie/debat, vergaderagenda);
- zoek een échte opdrachtgever buiten de school;
- werk samen met andere vakken;
- bouw de opdracht uit tot een project.
Vaste elementen:
- een opdrachtgever(sgroep);
- een realistische opdracht waarvoor teksten bestudeerd moeten worden;
- een uitvoerder(sgroep);
- teksten voor de uitvoerders met voldoende informatie om de opdracht uit te voeren;
- voorbeeldteksten voor de opdrachtgever waaruit kwaliteitseisen zijn af te leiden ;
- een lees- en een schrijfronde voor de uitvoerders respectievelijk een lees- en een kwaliteitseisenronde voor de opdrachtgever;
- een feedbackronde;
- een revisieronde;
- een haalbare planning en een heldere instructie voor leerlingen;
- heldere beoordelingscriteria voor leesvaardigheid i.c. informatieverwerking.