Verrijken

Verdiepen is het dieper op een bepaald vak ingaan, zoals veel meer leren over bepaalde organismen dan in de reguliere lesstof aangeboden wordt. Verbreden is bijvoorbeeld het aanbieden van extra vakken zoals Spaans.

Door de grote diversiteit van leerlingen die verrijking voor een of meerdere vakken nodig hebben, kun je niet één vooraf bepaald verrijkingsaanbod aanbieden dat voor alle leerlingen uitdagend en betekenisvol is. In overleg met de leerling en andere betrokkenen stel je het aanbod van verrijking op. De volgende overwegingen spelen hierbij een rol:

• Wil de leerling sneller bij complexere leerstof komen of dieper ingaan op al besproken of nieuwe onderwerpen?
• Waar liggen de interesses van de leerling?
• Wat wil de leerling onderzoeken?
• Welke mogelijkheden kan de school bieden?
• Welke tijd kan hiervoor gebruikt worden?
• Welke mogelijkheden zijn er om dit samen met anderen te doen?

Als de voorkeuren van een leerling meegenomen worden bij de invulling van de vrijgekomen tijd, dan is deze effectiever. Dit uit zich in groei op verschillende terreinen, bijvoorbeeld in de betrokkenheid en de motivatie.

Verdiepen

Verdiepen wordt gebruikt als een leerling geïnteresseerd is in specifieke onderdelen van het curriculum, of als de leerling veel verschillende interesses heeft en het helpt om talenten verder te ontdekken. Het inzetten van deze manier van verrijken kan dan ook zorgen voor beter inzicht in wat leerlingen nodig hebben.
Een voorbeeld hiervan is het Integrated Curriculum Model van VanTassel-Baska (2010).

Hierbij wordt de inhoud van het curriculum moeilijker gemaakt door aandacht te hebben voor overkoepelende concepten en thema’s en de processen en producten aan te passen. Je kunt bij een vak als geschiedenis bijvoorbeeld in de bovenbouw van het basisonderwijs al aandacht besteden aan denkwijzen en vaardigheden van geschiedkundigen, dit koppelen aan een periode die de leerling interesseert en hierbij thema’s onderzoeken die nu ook actueel zijn.

Verbreden

Verbreden wordt gebruikt als leerlingen duidelijke interesses hebben buiten het curriculum. Ook hiervoor zijn verschillende modellen bruikbaar, zoals The Enrichment Triad Model (Reis et al., 2016).

Dit model gaat uit van drie typen activiteiten die vaak uitgevoerd worden onder begeleiding van een mentor. Type 1 is het onderzoeken van onderwerpen om achter interesses te komen. Type 2 betreft training op het gebied van vaardigheden, gereedschappen en processen die door professionals in het gekozen interesse gebied gebruikt worden. Type 3 is het uitvoeren van onderzoek bestaande uit het ontwerpen van een prototype en/of het oplossen van vraagstukken binnen het gekozen interessegebied.

Deze activiteiten stellen de leerlingen in staat hun grenzen te weten, te begrijpen en te kunnen verleggen en hun talenten te ontwikkelen. De begeleiding van de leerlingen is van wezenlijk belang.

Criteria voor verrijkingsmateriaal

Voor het werken aan verrijkingsactiviteiten is het belangrijk dat de leerling uitleg, begeleiding en feedback krijgt. Daarnaast is het belangrijk dat zowel het product als het proces beoordeeld wordt en dat deze beoordeling ook gerapporteerd wordt.

Goede verrijkingsactiviteiten voldoen aan de volgende criteria:

• Ze zijn gebaseerd op de interesse van de leerling.
• Het gaat om geïntegreerde en moeilijkere inhoud, processen en producten.
• Het bevat open opdrachten.
• Het lokt interactie uit.
• Het gaat om brede vakoverstijgende thema’s die meerwaarde bieden ten opzichte van reguliere leerstof.
• Het stimuleert effectief, onafhankelijk en zelfstandig leren.
• Het bied zowel een compact, geïndividualiseerd en gedifferentieerd curriculum als eenzelfde instructie.
• Het stimuleert een onderzoekende houding.
• Het doet een beroep op het ontwikkelen van creatieve oplossingsvaardigheden en creativiteit.
• Het integreert professionele vaardigheden en gereedschappen bij het ontwikkelen van producten.
• Het doet een beroep op metacognitieve vaardigheden en lokt een reflectieve houding uit.