Taalgeweten en taalbewustzijn
Aandacht is gewenst voor de vorming van het ‘taalgeweten’ en het ‘taalbewustzijn’ van leerlingen. De begrippen spellinggeweten en spellingbewustzijn die al langer in de literatuur circuleren kunnen veralgemeniseerd worden naar het hele taalonderwijs.
Taalbewustzijn
Onder taalbewustzijn verstaan we: bewust omgaan met taal, je bewust zijn van hetgeen je doet en laat tijdens taalactiviteiten. Een bewuste taalgebruiker heeft besef van schrijf- en leesdoelen en stuurt het proces dat nodig is om die doelen te bereiken. Daarvoor is kennis nodig van leesstrategieën en regels voor spellen en formuleren, maar nog belangrijker is om te weten, te herkennen wanneer je ze nodig hebt en wanneer niet. Stappenplannen (voor lezen, spellen, omgaan met moeilijke woorden enzovoort) zijn hulpmiddelen, geen doelen op zich.
Taalgeweten
Taalgeweten is de wil om taal op de juiste manier te gebruiken, de wil om een goede tekst te maken en de wilom te begrijpen wat een schrijver in zijn tekst beweert. Hiervoor is van belang dat leerlingen begrijpen waarom er spellingregels zijn en waarom mensen zich daaraan houden. En dat lezen bijdraagt aan je algemene ontwikkeling en je taalgevoel. Leuk of niet leuk, de samenleving hecht daar nu eenmaal waarde aan.
Leerlingen met taalgeweten nemen verantwoordelijkheid voor hun taalgedrag en zien in dat een mooi taalproduct tijd en inspanning vergt. In de les betekent dit bijvoorbeeld schrijfproducten verbeteren tot ze goed zijn, en een lastige passage in een tekst misschien wel drie keer lezen.