Achtergronden van het vak
Informatie en communicatie zijn belangrijke pijlers van het maatschappelijk verkeer. Zonder de beschikbaarheid van informatie en communicatie met anderen is het nagenoeg onmogelijk als mens te functioneren. Veel beroepstaken vereisen dat de beroepsbeoefenaar kan beschikken over juiste, volledige en tijdige informatie over de context waarin de beroepstaak wordt uitgevoerd.
In het verleden vond uitwisseling van informatie in bedrijven en instellingen plaats door middel van papieren documenten, memo's, formulieren en face-to-face contacten tussen collega's. Sinds de opkomst van de informatie- en communicatietechnologie worden hiertoe meer en meer digitale middelen ingezet en verdwijnen de traditionele media naar de achtergrond. Het geheel van digitale middelen, functionaliteiten, documentatie en procedures rondom de informatievoorziening wordt een informatiesysteem genoemd. Ook in het dagelijks leven wordt informatie meer en meer door middel van informatiesystemen verkregen.
Om informatiesystemen vorm te geven zijn middelen noodzakelijk – niet alleen hard- en software, maar ook documentatie, instructies, procedures, trainingsmaterialen, faq-lijsten, enzovoorts. Daarnaast zijn mensen nodig die informatiesystemen kunnen ontwikkelen, kunnen beheren en gebruiken. Daartoe is inzicht nodig in de werking van ICT-middelen enerzijds en de wijze waarop informatiesystemen gebruikt kunnen worden anderzijds.
De ICT-specialist
Eerstgenoemd inzicht is voorbehouden aan ICT-specialisten, die beschikken over kennis en vaardigheden met betrekking tot de ongestoorde werking van ICT-middelen, maar ook met betrekking tot het aanbrengen van wijzigingen op de werking van ICT-middelen. Het gebruik van informatiesystemen is voorbehouden aan wat men de gebruikers noemt. Gebruikers dienen daarbij over vaardigheden te beschikken om de informatieverwerkende en communicatieve taken in hun werk of daarbuiten uit te voeren.
De power user
De scheiding tussen de ICT-specialist en de ICT-gebruiker komt in organisaties op grote schaal voor. ICT-specialisten maken vaak deel uit van een apart organisatieonderdeel, terwijl de gebruikers voorkomen in nagenoeg alle organisatieonderdelen. In het persoonlijke leefdomein is de rol van gebruiker prominent, hoewel een enkele thuisgebruiker ook specialistentaken uitvoert. Met name in organisaties leidt een al te strikte scheiding tussen specialist en gebruiker vaak tot communicatieproblemen. Als gevolg daarvan kennen veel organisaties rollen of functies tussen de ICT-specialist en de gebruiker. Een voorbeeld daarvan is de power user, een gebruiker met meer dan gemiddelde kennis en inzicht die zijn medegebruikers functionele ondersteuning biedt bij het gebruik van informatiesystemen, die een aantal operationele beheertaken uit kan voeren en die gesprekspartner is voor ICT-specialisten bij informatiesysteemontwikkelingsprojecten. Een power user is geen ICT-specialist, maar een gebruiker die vooral goed op de hoogte is van de informatieverwerkende en communicatieve taken van zijn medegebruikers.
De mediakundige
Een andere rol die in de loop van de tijd is ontstaan, is die van mediakundige of communicatiedeskundige. Hierbij gaat het om het vormgeven van communicatie- of media-uitingen door organisaties ten behoeve van andere organisaties of het grote publiek. In veel gevallen wordt daarbij gebruikgemaakt van moderne, digitale communicatiekanalen. Vaardigheid in het ontwikkelen (of op zijn minst specificeren en/of ontwerpen) van media-uitingen is voor veel beroepen van belang.
Het vak informatietechnologie richt zich op elk van de drie genoemde rollen.