Afstemming met overige vakken

17 juli 2023

Wat zijn de raakvlakken tussen biologie en de overige vakken, zoals aardrijkskunde, Nederlands, Engels en Duits, maatschappijleer, godsdienst en levensbeschouwing, geschiedenis en economie?

Afstemming met aardrijkskunde

Met het vak aardrijkskunde zijn raakvlakken makkelijk aan te wijzen, bijvoorbeeld bij onderwerpen als bodem, water en ecologie. De samenwerkingsmogelijkheden zijn dan ook legio, variërend van afstemming over het gebruik van ecologische termen tot een gezamenlijk veldwerkproject.

In de Programmalijn Aardrijkskunde, opgesteld door SLO, wordt het raakvlak met biologie vooral verwoord in de kern Duurzaamheid, waarbij de volgende eindtermen genoemd worden:

Domein C: Aarde, subdomein C2: Mondiaal milieuvraagstuk:

  1. actuele discussies over het vraagstuk kritisch beoordelen, daarbij onderscheid maken tussen oorzaken en gevolgen en relaties leggen met relevante maatschappelijke factoren; beleid beoordelen dat is gericht op het oplossen van het vraagstuk op macroregionale schaal.

Domein D: Ontwikkelingsland, subdomein D2: Actuele vraagstukken:

  1. vraagstukken van landdegradatie en milieuverontreiniging/milieuvraagstukken samenhangend met het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke gevaren samenhangend met natuurrampen.

Domein E: Leefomgeving, subdomein E1: Nationale en regionale vraagstukken:

  1. actuele vraagstukken van overstromingen en wateroverlast in Nederland, daarmee samenhangend aspecten van duurzame ontwikkeling en plannen voor de ruimtelijke inrichting van Nederland.

Afstemming met Nede​rlands

Bij subdomein A2 (Communiceren)​ is al een en ander opgemerkt over taalvaardigheden. Voor een goede afbakening van de bijdrage van het vak biologie aan de taalvaardigheden van de leerling is afstemming met Nederlands wenselijk. Daarbij is het van belang dat:

  • docenten biologie weten hoe bij Nederlands leesvaardigheden (intensief en extensief lezen) worden aangeboden en welke begrippen en strategieën daarbij voorkomen;
  • docenten Nederlands weten op welke problemen allochtone leerlingen kunnen stuiten bij het bestuderen van biologische vakteksten en het gebruiken van vakgerichte bronnen als vakliteratuur, natuurwetenschappelijk-journalistieke artikelen;
  • docenten zo mogelijk afspraken maken over examinering en beoordeling van de taalvaardigheden en informatievaardigheden in het schoolexamen.

​Een ander aspect betr​​eft zaken als debatteren en argumenteren. Ook hiervoor gelden bij het vak Nederlands conventies en gewoontes. Het is verstandig te overleggen of en zo ja, welke richtlijnen bij Nederlands worden gehanteerd.

Afstemming met Engels en Duits

Als leerlingen zelfstandig bronnen zoeken en raadplegen komen ze al gauw bij Engelstalige bronnen terecht, zeker als ze op zoek zijn naar animaties, schema's en afbeeldingen. Zo is er bijvoorbeeld een Engelstalige BINAS.

Het is aan te bevelen dat leerlingen bij biologie vertrouwd raken met het verwerken van informatie uit goed geïllustreerde Engelse en Duitse websites, ook als voorbereiding op het vervolgonderwijs. Omdat veel vakliteratuur in het Engels en soms in het Duits gepubliceerd wordt, is kennis van deze moderne vreemde talen onontbeerlijk.
Voor docenten biologie is het verstandig dat ze zich een beeld vormen van het soort Engelse en Duitse teksten waaruit vwo-leerlingen informatie moeten kunnen halen en verwerken in de vreemde taal of in het Nederlands.

Uit vernieuwende biologieprojecten in Duitsland en Groot-Brittannië (OCR Biology) komt volop leerlingenmateriaal beschikbaar dat vaak zo duidelijk is dat het zonder vertaling in het Nederlandse onderwijs kan worden ingezet. Veel lesmateriaal dat is ontwikkeld voor internationale scholen is via internet wereldwijd beschikbaar. Ook Nederlandse docenten en leerlingen kunnen hiervan gebruikmaken.

Afstemming met maats​chappijleer, godsdienst en levensbeschouwing

Biologie kent een aantal controversiële onderwerpen (zie subdomein A9 Waarderen en oordelen​). Deze raken aan opvattingen over levensbeschouwing, godsdienst en maatschappij. Overleg met docenten voor deze vakken kan helderheid geven over hoe er met diversiteit op dit terrein omgegaan wordt. Ook is een gezamenlijk project rond één van die dilemma's een optie.

​Afstemming met geschiedenis

De biologische wetenschap heeft een historie. Wetenschappelijke ontdekkingen hebben vaak grote maatschappelijke gevolgen gehad. Relaties met het vak geschiedenis kunnen daardoor gelegd worden en kunnen het historische perspectief van de biologie (hoe dachten ze daar vroeger over en waardoor is dat veranderd?) over het voetlicht brengen.

Afstemming met ​economie

In het nieuwe examenprogramma economie (2010, 2011) is, net als bij de vernieuwing van biologie, scheikunde en natuurkunde, de wisselwerking tussen concepten en contexten een belangrijk uitgangspunt. Binnen veel biologie-onderwerpen kunnen natuurwetenschappelijke of technologische aspecten raken aan economische aspecten. Het is dan ook zinvol om in gesprek met collega's voor het vak economie na te gaan waar er op school mogelijkheden liggen voor afstemming en/of samenhang. Dit laatste is vooral belangrijk voor leerlingen die biologie in een EM-profiel doen of leerlingen die een NT- en/of NG-profiel hebben en economie en/of management & organisatie als extra vak(ken) volgen.