Nederlands - Schriftelijk onderwijs - kerndoel 4


De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema's, tabellen en digitale bronnen.

Toelichting en verantwoording

GEBRUIK - aanbod van teksten Van toepassing voor: groep 1 en 2; groep 3 en 4; groep 5 en 6; groep 7 en 8;

Inhoud voor: groep 1 en 2
  • informatieve prentenboeken
  • informatief beeldmateriaal zoals (bouw)tekeningen, schema's, foto's, video's, CD-roms
  • instructieve teksten met illustraties/foto's, bijv. in de vorm van (kinder)kookboeken, knutselboeken
  • pictogrammen, opschriften, labels
  • naslagwerken, waaronder in ieder geval een telefoonboek (voor gebruik in de huishoek)
  • informatieve en instructieve teksten in tijdschriften, folders, kranten, schoolkrant; brieven, zelfgemaakte boeken en teksten van kinderen
Inhoud voor: groep 3 en 4

als groep 1/2+

  • informatieve boekjes, korte informatieve teksten in tijdschriften, kranten
  • informatieve en instructieve teksten uit de lees- en taalmethode (en uit methode voor de zaakvakken)
  • 'moeilijkere' informatieve boeken en naslagwerken met duidelijke illustraties, foto's
  • beeldmateriaal en achtergrondinformatie op CD-roms, DVD of internet
  • instructieve teksten, bijvoorbeeld recepten, gebruiksaanwijzingen, uitleg bij opdrachten
  • naslagwerken, waaronder in ieder geval een woordenboek, telefoonboek, kinderatlas
Inhoud voor: groep 5 en 6

als groep 3/4+

  • informatieve en instructieve (en betogende) teksten in boeken, tijdschriften kranten, folders en op internet
  • informatieve en instructieve teksten uit de lees- en taalmethode, uit methodes voor de zaakvakken, uit de rekenmethode
  • naslagwerken, waaronder in ieder geval een woordenboek, encyclopedie, telefoonboek, internet
Inhoud voor: groep 7 en 8

als groep 5/6+

  • informatieve, instructieve en betogende teksten in boeken, tijdschriften, folders en op internet
  • naslagwerken, waaronder in ieder geval woordenboeken, encyclopedieën, reisgidsen, atlassen, internet

GEBRUIK - leesdoelen Van toepassing voor: groep 1 en 2; groep 3 en 4; groep 5 en 6; groep 7 en 8;

Inhoud voor: groep 1 en 2
  • leesdoelen hebben betrekking op informatie verwerven en geïnstrueerd worden (voor de leesdoelen ontspanning/amuseren die in deze groepen een centraler rol spelen zie kerndoel 9)
  • functies van geschreven taal ervaren:
    • geschreven teksten zoals briefjes, brieven, boeken en tijdschriften hebben een communicatief doel
    • symbolen zoals logo's en pictogrammen verwijzen naar taalhandelingen
    • geschreven taal heeft een permanent karakter
    • tekenen en tekens produceren bieden mogelijkheden tot communicatie
    • onderscheid tussen 'lezen' en 'schrijven'
Inhoud voor: groep 3 en 4

als groep 1/2

Inhoud voor: groep 5 en 6

als groep 3/4+

  • leesdoelen hebben betrekking op informatie verwerven en geïnstrueerd worden (voor de leesdoelen ontspanning/amuseren die in deze groepen ook een rol spelen zie kerndoel 9; voor de leesdoelen zich op de hoogte stellen van meningen/zich een mening vormen en overtuigd worden, die in deze groepen vaker voor gaan komen, zie kerndoelen 6 en 7)
Inhoud voor: groep 7 en 8

als groep 5/6

VORM Van toepassing voor: groep 1 en 2; groep 3 en 4; groep 5 en 6; groep 7 en 8;

Inhoud voor: groep 1 en 2
  • de teksten bevatten veel visuele ondersteuning, ze hebben een heldere structuur
Inhoud voor: groep 3 en 4
  • de teksten bevatten visuele ondersteuning, ze hebben een eenvoudige structuur (bijvoorbeeld een chronologische opbouw en/of bevatten vraag-antwoordopeenvolgingen)
Inhoud voor: groep 5 en 6

als groep 3/4 +

  • vergelijkings-, tegenstellings- en/of voorbeeldstructuren en/of middel-doel- en oorzaak-gevolgrelaties
  • de teksten worden langer
Inhoud voor: groep 7 en 8

als groep 5/6 +

  • redengevende, voorwaardelijke (als ... dan) structuren en/of probleem-oplossingsrelaties
Inhoud voor: groep 1 en 2
  • zinnen zijn kort en eenvoudig
Inhoud voor: groep 3 en 4
  • zinnen zijn niet te lang, eenvoudig (grammaticaal niet complex), meestal enkelvoudig
Inhoud voor: groep 5 en 6
  • zinnen zijn langer; samengestelde en grammaticaal complexer zinnen komen ook voor
Inhoud voor: groep 7 en 8
  • langere, samengestelde en grammaticaal complexer zinnen komen regelmatig voor

INHOUD Van toepassing voor: groep 1 en 2; groep 3 en 4; groep 5 en 6; groep 7 en 8;

Inhoud voor: groep 1 en 2
  • de onderwerpen van de teksten zijn dichtbij, ze gaan over het hier en nu, zijn contextgebonden en meestal concreet
Inhoud voor: groep 3 en 4
  • de onderwerpen van de teksten zijn dichtbij, ze gaan over het hier en nu of over nabije omgeving, nabije toekomst/verleden; de onderwerpen zijn concreet, maar soms ook abstract
Inhoud voor: groep 5 en 6
  • de onderwerpen van de teksten worden minder contextgebonden; ze hebben ook betrekking op verleden en toekomst en op de omgeving die minder nabij is; er komen regelmatig abstracte onderwerpen voor
Inhoud voor: groep 7 en 8
  • de onderwerpen van de teksten zijn niet altijd contextgebonden; het gaat vaak om abstracte onderwerpen

AANPAK Van toepassing voor: groep 1 en 2; groep 3 en 4; groep 5 en 6; groep 7 en 8;

Inhoud voor: groep 1 en 2
  • op initiatief en onder aansturing van de leraar leesstrategieën inzetten
  • boekoriëntatie (samenhang illustraties en tekst, leesrichting, opbouw van het boek)
Inhoud voor: groep 3 en 4
  • onder begeleiding van de leraar inzetten van leesstrategieën
  • onder begeleiding van de leraar kennismaken met mogelijkheden voor informatieverwerving: alfabetische volgorde, functie en opzet van verschillende informatiebronnen zoals woordenboeken (op CD-rom of in boekvorm), encyclopedieën (op CD-rom of in boekvorm), telefoonboeken (op internet of in boekvorm), jeugdtijdschriften, schoolkranten en internet, opzet en inrichting documentatiecentrum of schoolbibliotheek
Inhoud voor: groep 5 en 6
  • inzetten van leesstrategieën wordt aangemoedigd door de leraar en waar nodig door haar begeleid
  • onder begeleiding van de leraar inzetten van technieken en strategieën voor informatieverwerving
  • bij informatieverwerving aandacht voor: op een efficiënte wijze een boek of ander materiaal zoeken in een documentatiecentrum of schoolbibliotheek met behulp van een trefwoordenlijst of computer, de gewenste informatie opzoeken in verschillende informatiebronnen met behulp van inhoudsopgave en/of (alfabetisch geordende) index
  • (voor het ordenen en schematiseren van informatie: zie kerndoel 6)
Inhoud voor: groep 7 en 8

als groep 5/6 +

  • inzetten van technieken en strategieën voor informatieverwerving, waar nodig onder begeleiding van de leraar
  • bij informatieverwerving ook aandacht voor: betekenis en functie van verschillende informatiebronnen zoals grote woordenboeken, encyclopedieën, week- en dagbladen, tijdschriften, reisgidsen, atlassen en internet
Inhoud voor: groep 1 en 2
  • voorspellen is vooral op macro- en mesoniveau
Inhoud voor: groep 3 en 4
  • bij het opbouwen van verwachtingen gaat het vooral om verwachtingen op macro- en mesoniveau. Bij verwachtingen op mesoniveau gaat het vooral om het benutten van inzicht in de chronologische volgorde in een tekst. Verwachtingen op macroniveau hebben vooral betrekking op het thema en de tekstsoort
Inhoud voor: groep 5 en 6
  • bij het opbouwen van verwachtingen gaat het om verwachtingen op macroniveau en vooral om verwachtingen op mesoniveau. Bij verwachtingen op mesoniveau gaat het vooral om het benutten van inzicht in relaties in een tekst (tegenstelling, vraag-antwoord, middel-doel, oorzaak-gevolg) die vrij expliciet gemaakt worden. Verwachtingen op microniveau zijn ook mogelijk, in geval van frequent gebruikte of bekende en volgens herkenbare patronen opgebouwde woorden, woordgroepen, zinnen, uitspraken
Inhoud voor: groep 7 en 8
  • bij het opbouwen van verwachtingen gaat het om verwachtingen op macroniveau en vooral om verwachtingen op mesoniveau. Bij verwachtingen op mesoniveau gaat het vooral om het benutten van inzicht in relaties in een tekst (zie 5/6 + redengevende en voorwaardelijke structuren, probleem-oplossing) die al dan niet expliciet gemaakt worden. Verwachtingen op microniveau zijn ook mogelijk, in geval van frequent gebruikte of bekende en volgens herkenbare patronen opgebouwde woorden, woordgroepen, zinnen, uitspraken