Aan de slag

Ontwikkelen van een visie

Hoe zorgen we in het onderwijs dat kinderen en jongeren digitaal geletterd worden? Naast kennis en vaardigheden op basis van doelen in een leerplan, leren leerlingen te functioneren in een digitale wereld en ontwikkelen ze daar 'een eigen ik'. Dat vraagt om een visie op digitale geletterdheid.

Een visie vormt de basis in ons onderwijs, ook voor onderwijs in digitale geletterdheid. Als deze visie onduidelijk is, is de kans groot dat leerkrachten wel goed onderwijs geven, maar onvoldoende samenhang aanbrengen als team vanuit een gezamenlijk kader. Een verhelderende manier om een en ander in samenhang te visualiseren, is het zogenaamde curriculaire spinnenweb van SLO.

Visiespel digitale geletterdheid

Hoe kom je als leerkracht samen met je team tot een gedragen visie op onderwijs digitale geletterdheid? En hoe vertaal je die visie naar de onderwijspraktijk?

SLO heeft een spel ontwikkeld om met je team te komen tot visievorming rond digitale geletterdheid. De basis hiervoor is het curriculair spinnenweb. De draden van het spinnenweb verwijzen naar de negen onderdelen van het leerplan/curriculum die elk een vraag over het (plannen van) onderwijs in digitale geletterdheid betreffen.

Doelen: waartoe leren kinderen?

Als doelen helder zijn, kun je betekenis geven aan de leerinhouden en -activiteiten. Kennis over de doelen waaraan je werkt, verhoogt de effectiviteit van het onderwijs.

Inhoud: wat komt aan bod?

Alle inhouden dragen bij aan het behalen van de gestelde doelen. De keuze voor het type leerinhoud (kennis, houding en/of vaardigheden) dien je overwogen te maken om een uitgebalanceerd leerplan te creëren.

Speel- en leeractiviteiten: hoe krijgt het een plek in het onderwijs?

De didactische aanpak wordt zichtbaar in de opdrachten die je als leraar selecteert of voor de leerlingen ontwikkelt. Het zijn de dragers van het curriculum.

De rol van de leerkracht: hoe begeleid je het spelen en leren van kinderen?

Je kunt als leraar of externe begeleider verschillende onderwijsrollen hebben die tijdens het onderwijs een bijdrage leveren aan het leerproces van de leerlingen. Door deze te vertalen naar concrete taken en verantwoordelijkheden en ze eenduidig uit te voeren, kan het leerproces goed worden begeleid.

Bronnen en materialen: waarmee laat je kinderen spelen en leren?

Leerlingen gebruiken boeken, methodes, zelf geschreven opdrachten, websites, softwareprogramma’s, maar ook jij als leraar bent een bron van informatie.

Groeperingsvorm: met wie spelen en leren kinderen?

De manier waarop je leerlingen indeelt tijdens het onderwijsleerproces moet weloverwogen worden gekozen. Bijvoorbeeld op basis van interesse, de mate waarin ze de lesstof al beheersen, dynamiek, etc.

Speel- en leeromgeving: welke voorwaarden worden gesteld aan de speel- en leeromgeving?

De leeromgeving is de fysieke omgeving. Denk aan lokalen en werk- en speelplekken binnen en buiten de school. Hoe richt je ze in, hoe gebruik je ze en hoe vaak?

Tijd: hoe verdeel je de tijd bij het spelen en leren van kinderen?

De indeling van tijd laat zien wat belangrijk is, welke leertaken de meeste tijd krijgen en hoe je het leren in tijd organiseert. ‘Tijd’ is ook de duur van het onderwijs.

Observeren & evalueren: hoe volg je de ontwikkeling van kinderen?

Observeren en evalueren zijn manieren om te kijken of leerlingen de leerstof (kennis, houding en vaardigheden) beheersen.

Visie als verbindende schakel

De visie is de centrale, verbindende schakel: alle leerplanaspecten zijn hiermee verbonden. Idealiter zijn ze ook met elkaar verbonden, zodat er sprake is van consistentie en samenhang.

De metafoor van het spinnenweb onderstreept het kwetsbare karakter van een leerplan of curriculum. Spinnenwebben zijn weliswaar enigszins flexibel maar dreigen toch te scheuren als er te hard en eenzijdig aan bepaalde draden getrokken wordt zonder dat de andere draden meebewegen. Voor een volledig onderwijsontwerp moet elk van deze leerplanaspecten worden ingevuld.

Door dit spel uit te voeren worden overeenkomsten en verschillen in visie binnen het team zichtbaar. Passen de gekozen leerdoelen daadwerkelijk bij de geformuleerde basisvisie? Sluiten de gekozen leerinhouden aan bij de leerdoelen? En passen de gekozen leermaterialen bij de leerinhouden?

• lees ook de blog van Meindert-Jan!

Visievorming - basisvaardigheden digitale geletterdheid

Op de kaart Visievorming - basisvaardigheden digitale geletterdheid vind je ook deze toelichting op het curriculaire spinnenweb.

download kaart Visievorming (pdf, 2.3 MB)