Democratische rechtsstaat

12 februari 2024

Burgerschap is de manier waarop mensen deelnemen aan de maatschappij. In Nederland is dat met respect voor elkaar, voor de democratie en de rechtsstaat en voor de vrijheden die iedereen heeft. Maar niet alle leerlingen reageren enthousiast als het woord ‘politiek’ valt. Leerlingen vinden politiek vaak moeilijk en ze hebben niet het idee dat ze zelf invloed kunnen uitoefenen. Misschien dat onderstaande voorbeeldmaterialen daar verandering in kunnen brengen.

Democratie begint bij jezelf, Ontwikkelen van burgerschap, Coutinho, 2020. Doelgroep: pabo, po, vo
Dit boek legt (toekomstige) leraren uit wat het concept ‘innerlijke democratie’ inhoudt en helpt ze om zelf een democratische houding te vormen. Er worden methodes aangereikt om leerlingen in de klas democratische vaardigheden bij te brengen. Op de website zijn enkele lessuggesties te vinden.

Democratiefabriek, Stichting Vredeseducatie, 2014-2022. Doelgroep: po 7-8, vmbo 1-4, havo/vwo 1-6
Interactieve, mobiele tentoonstelling over vrede, democratie en burgerschap. Jongeren bezoeken in duo's de democratiefabriek, ze krijgen er allerhande opdrachten die hen telkens uitdagen hun eigen ideeën, hun twijfels, opinies en vooroordelen ter discussie te stellen. Onderwerpen gaan over samenleven, diversiteit, actief burgerschap en onze democratie. Bekijk de handleiding.

Katern Verkiezingsproject bij de Vreedzame School, CED, 2017. Doelgroep: po 8
Te downloaden lesmateriaal over democratie en democratische verkiezingen voor de Tweede Kamer. De twee lessen zijn bedoeld om de leerlingen inzicht te geven in de werking van de verkiezingen en de democratische instituties die daarmee gekozen worden. Ze dienen ook als begeleiding bij het organiseren bij verkiezingen op school.

Kinderwijkraad-lesmateriaal, Kies&Co - vereniging voor kinderwijkraden, 2021. Doelgroep: po 6-8
Website met handvatten en materialen om een kinderwijkraad op te starten. Informatie voor scholen.

Leren met strips: De drie kernwaarden voor het openbaar onderwijs, VOS/ABB, Stripmaker des Vaderlands, 2020. Doelgroep: po 7-8, vo 1-2 
Lesbrief met drie strips en bijbehorende vragen en opdrachten om de drie kernwaarden voor het openbaar onderwijs (vrijheid, gelijkwaardigheid en ontmoeting) te behandelen.

Niet eerlijkAuteursbond, sectie educatieve auteurs, 2018. Doelgroep: po 1-2
Educatieve parel 2018. Burgerschap in groep 1-2 van het basisonderwijs. Door overleggen en samenwerken worden kleuters zich er van bewust dat anderen anders tegen situaties aan kunnen kijken dan zijzelf. Gratis te downloaden: les, schema, situatiekaartjes en diploma.

OK of niet OK?, De Rolf groep, 2014. Doelgroep: po 1-2
Regels, normen en waarden zijn niet altijd en overal hetzelfde en verschillen ook nog eens van cultuur tot cultuur. Bij dit spel worden aan kleuters situaties voorgelegd die ze moeten beoordelen als wel of niet oké. De situaties kunnen besproken worden in de groep.

Op Karakter, Actief-Democratisch Burgerschap, 2017. Doelgroep: po 1-8
Deze stichting ontwikkelt lesmateriaal en geeft trainingen aan teams en leerkrachten over morele ontwikkeling en democratische vorming. Voor de onder- en middenbouw zijn lessen beschikbaar over een aantal fundamentele deugden die onze democratie ondersteunen. Denk aan: beleefd zijn, moed, vriendelijkheid, volharding en verantwoordelijkheidszin. In de bovenbouw is er aandacht voor maatschappelijke thema's zoals 'vrijheid en respect' en 'democratie en dictatuur'. Ook worden lessen aangeboden over vijf wereldgodsdiensten. De kosten incl. training en begeleiding zijn eenmalig € 9,- per leerling en en jaarlijkse bijdrage van € 1,- per leerling.

​​​Recht voor jouDoelgroep: po 7-8
Website met online lesmateriaal over rechtspraak in Nederland. Wat is recht/rechtspraak? Wat is democratische rechtspraak?; Wat doet een rechter?; Welke soorten recht zijn er?

Tien werkvormen over politiek: burgerschap in groep 7 en 8ProDemos, 2016. Doelgroep: po 7-8
Boekje met tien activerende werkvormen over democratie en politiek. Elke werkvorm bevat een korte instructie met informatie over het leerdoel, de duur, de wijze van uitvoering en het benodigde materiaal.

Waarden leren - Ethiek en Burgerschapsvorming voor pabo en basisonderwijs, Boekscout, 2021. Doelgroep: pabo, po 1-8  
Dit boek helpt pabostudenten en leerkrachten om waarden en waardendilemma’s te herkennen en te vertalen naar het onderwijs. Hoe leer je kinderen waarden aan, en welke? Hoe voer je een moreel gesprek? Met didactische voorstellen om de theorie van het betreffende hoofdstuk te vertalen naar de lespraktijk van de basisschool, uitgesplitst naar onder- en bovenbouw. ​