Algemene informatie
In 2019 zijn nieuwe syllabi gepubliceerd die nieuwe zogenoemde Historische Contexten specificeren voor het havo en het vwo.
Deze syllabi gelden vanaf de eindexamens van 2021 (havo) en 2022 (vwo). Voor alle leerlingen hebben docenten die geschiedenis geven in de bovenbouw van de tweede fase daarom in 2019 een nieuw programma van toetsing en afsluiting (PTA) moeten maken en aan het bevoegd gezag moeten overhandigen.
Met deze handreiking willen we docenten in de eerste plaats tot steun zijn. Wat zijn de regels rond het schoolexamen? Wat moet er per se in een PTA staan? Er zijn enkele voorschriften en het is goed deze te kennen en je eraan te houden. Er zijn echter vooral heel veel mogelijkheden om het schoolexamen, en dus ook het PTA dat het schoolexamen op jouw school formaliseert, naar eigen inzicht en voorkeur vorm te geven. In deze handreiking schetsen we dus vooral wat je kunt doen om mooi geschiedenisonderwijs ook in de bovenbouw mogelijk te maken.
Zowel bij de verlichting van het havo-programma in 2018 als bij het ontwikkelen van de nieuwe syllabi is het bestaande examenprogramma leidend geweest. Ook in deze handreiking nemen we dat examenprogramma, dat is opgebouwd rond historisch besef en oriëntatiekennis, als uitgangspunt. Dat examenprogramma is sinds 2012-2013 landelijk van kracht en heeft daarmee de basis gevormd voor tenminste zes examenronden.
Over de vraag of dit programma doet wat het beoogt te doen, namelijk leerlingen helpen bij het ontwikkelen van historisch besef, is in ‘het veld’ veel discussie. Behalve over dat programma zelf, gaat het in die discussie ook en vooral over de manier waarop en de mate waarin het centraal examen bepalend is of lijkt voor het hele onderwijs in de bovenbouw. Die invloed is onmiskenbaar en lijkt het onderwijsaanbod ook voor geschiedenis in de praktijk te verschralen. Een mooi en rijk schoolexamenprogramma kan daar een tegenwicht aan bieden.
Op het moment van schrijven worden concepten ontwikkeld voor nieuwe referentiekaders voor historische oriëntatiekennis in po en vo. Deze dienen als advies bij het formuleren van nieuwe kerndoelen en mogelijke eindtermen voor het leergebied M&M en het vak geschiedenis. In aanloop naar een vakvernieuwingstraject (2023, mogelijk 2024) zal bepaald moeten worden of en hoe dit nieuwe referentiekader een rol zal spelen in een nieuw examenprogramma.