Doelen en didactiek

Uit verschillende onderzoeken en uit de praktijk komen aanpakken naar voren die effectief blijken bij te dragen aan basisvaardigheden.In onderstaande publicatie vind je hier concrete voorbeelden van.

Leer ze rekenen (po)
In het boek Leer ze rekenen. Praktische inzichten uit onderzoek voor leraren basisonderwijs staan 25 kernpublicaties uit (internationaal) onderzoek over rekenen en rekenonderwijs centraal. De inzichten uit onderzoek naar het leren rekenen in alle fasen van het basisonderwijs en de verschillende domeinen van rekenen zijn toegankelijk beschreven voor de leerkracht. Bij elke publicatie is een koppeling naar de onderwijspraktijk gemaakt met praktische tips en concrete suggesties.

Alle leerlingen verdienen een onderwijsaanbod dat bij hun ontwikkeling past. Verwachtingen stellen heeft een sterke invloed op het behalen van de leerdoelen. Leg hierbij de lat niet te laag: heb en houd hoge verwachtingen voor de groep en de individuele leerling.

Is er bijvoorbeeld voor elke leerling iets te leren in de rekenles? Zijn de doelen die gesteld worden realistisch voor alle leerlingen? Ook voor leerlingen die meer aankunnen dan het 1S-niveau? Onder meer deze vragen zijn opgenomen in de Reflectiewijzer Rekenen-Wiskunde. De reflectiewijzer helpt schoolteams om in gesprek te gaan over het rekenonderwijs op hun school.

Werken vanuit hoge verwachtingen bij rekenen en wiskunde
Leerprestaties kunnen positief of negatief beïnvloed worden door de verwachtingen die je als leerkracht, vaak onbewust, van leerlingen hebt. Het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) heeft een leidraad gepubliceerd met zes aanbevelingen om je onderwijs vorm te geven vanuit hoge verwachtingen.

SLO geeft je in zes uitgaves handvatten om de aanbevelingen uit de leidraad van het NRO toe te passen op je reken- en wiskundeonderwijs. Zo zorg je voor uitdagende reken- en wiskundelessen voor elke leerling. De eerste twee uitgaves zijn nu gepubliceerd:

• Stel heldere leerdoelen (pdf, 270 kB)
• Zorg voor een positief klasklimaat (pdf, 172 kB)

Mindset en verwachtingen 
De mindset van de leerling is een belangrijke factor bij het aanleren van en oefenen met basisvaardigheden. Vanuit het mindset-perspectief kunnen, met kleine aanpassingen in de lessen, reken-wiskundeblokkades aangepakt worden. Hierdoor werken zowel leerlingen als docenten met veel meer vertrouwen en plezier aan de basisvaardigheden die in het reken- en wiskundeonderwijs zo belangrijk zijn. De website van Greg Alpár en Marloes van Hoeve bespreekt voor het voortgezet onderwijs wat een mindset is, hoe een mindset fixed of growth kan zijn, en hoe docenten in hun wiskundelessen de mindset van leerlingen kunnen beïnvloeden.

Uit (inter)nationaal onderzoek blijkt dat een groot deel van de leerlingen in het reguliere basisonderwijs het fundamentele 1F-niveau behaald. Te weinig leerlingen halen het 1S-niveau. De S, die staat voor streefniveau, zou het standaardniveau moeten zijn.

Verschillende publicaties geven aanvullende informatie over de scores op de F- en S-niveaus uit het referentiekader. Bijvoorbeeld het rapport Peil.Rekenen-Wiskunde einde (speciaal) onderwijs van de Inspectie van het Onderwijs. En het rapport Taal en rekenen in het vizier van de Onderwijsraad.

Reflectiewijzer Rekenen-Wiskunde 
De Reflectiewijzer Rekenen-Wiskunde is verspreid op alle scholen in het (speciaal) basisonderwijs in Nederland. Het instrument helpt schoolteams om in gesprek te gaan over de kwaliteit van het reken-wiskundeonderwijs. In de reflectiewijzer staan ook richtinggevende vragen over het F- en S-niveau.

Niet elke leerling leert op dezelfde manier of in hetzelfde tempo. Iedere leerkracht zal de verschillende niveaus in zijn eigen klas herkennen. Om leerlingen zo optimaal mogelijk te laten leren, is het nodig om een passend reken-wiskundeaanbod te bieden.

Hieronder gaan we in op twee doelgroepen aan verschillende kanten van het spectrum: de zwakke rekenaars en de (potentieel) hoogpresterende leerlingen.

Zwakke rekenaars

Zwakke rekenaars hebben vaak op onderdelen nog extra of langduriger oefening nodig. Ook zijn er vaak onderdelen van het rekenen waar ze nog niet het gewenste niveau hebben bereikt.

Voor sommige scholen zijn de ambities voor de te behalen referentieniveaus 1F (85%) en 1S (65%) einde basisschool te hoog. Om voor jouw school ambitieuze en realistische schooldoelen te bepalen, kun je de handreiking van de PO-Raad raadplegen. Het stappenplan in de handreiking helpt je bij het formuleren van schooleigen doelen.

Passende perspectieven
Passende perspectieven biedt leerlijnoverzichten, doelenlijsten en suggesties voor leerlingen die in het po of s(b)o het referentieniveau 1F bij rekenen niet dreigen te gaan halen. Ook voor het praktijkonderwijs en vmbo bb/kb zijn leerlijnoverzichten en doelenlijsten ontwikkeld richting referentieniveau 1F/2F. De materialen helpen de leerkrachten bij het maken van keuzes in het aanbod, zodat leerlingen de onderwijstijd optimaal benutten om te werken aan de basisvaardigheden van rekenen-wiskunde.

(Potentieel) hoogpresterende leerlingen bij rekenen-wiskunde

Een zorg bij basisvaardigheden is dat er vaak te weinig uitdaging is voor leerlingen die meer aankunnen. Veel leerlingen halen het basisniveau, maar blijven daar hangen. Er wordt (te) weinig gestreefd naar hogere prestaties.

Informatie hierover is te vinden in deze artikelen:

• De sterke rekenaar zit dikwijls op de gang. Aandacht voor de zwakke rekenaar gaat voor.
• Reken-wiskundeonderwijs voor (potentieel) hoogpresterende basisschoolleerlingen.

Meer concrete tips voor onderwijs aan hoogpresterende leerlingen vind je in de volgende artikelen:

• Wat zijn de onderwijsbehoeften van sterke rekenaars in het basisonderwijs en hoe kan het onderwijs aan deze leerlingen worden vormgegeven?
• Sterke rekenaars in het basisonderwijs: de theoretische onderbouwing
• Rekensterke leerlingen herkennen, uitdagen en begeleiden

Op de meeste scholen staat rekenen-wiskunde elke dag op het programma. Het gaat ten slotte over een basisvaardigheid waar veel aandacht voor nodig is in het onderwijs. Emoties kunnen daarbij veel invloed hebben op het leren van leerlingen. Waar rekenangst een serieus en belemmerend probleem kan zijn bij het leren rekenen, kan rekenplezier juist enorm helpen. Twee uitersten dus, om heel serieus te nemen bij het leren van basisvaardigheden rekenen-wiskunde.

Rekenangst en wiskundeangst

Er is en wordt veel onderzoek gedaan naar rekenangst en wiskundeangst. Inzichten daaruit laten zien dat angst de prestaties beïnvloedt, én andersom. Het werkgeheugen speelt hierin een grote rol. Om de cirkel te doorbreken zijn succeservaringen heel belangrijk. Als leerkracht kun je daarin een centrale rol spelen.

Rekenangst: je kan er wat tegen doen!
Lukt het jou om je rekenles steeds weer zo in te richten dat ook je rekenangstige leerlingen gemotiveerd en actief leren? Hoe creëer je perspectief zodat juist deze onzekere leerlingen open en onbevangen aan een rekenopdracht beginnen, hun rekenvaardigheden uitbreiden en weer plezier beleven? Hoe vermijd je rekenangst en op welke manier kun je deze angst reduceren of zelfs wegnemen? Lees het artikel Rekenangst: je kan er wat tegen doen! (pdf, 11 MB).

Reken- en wiskundeplezier

Als je ergens plezier in hebt, leer je makkelijker. Rekenen en wiskunde kennen veel verschillende onderdelen die geleerd moeten worden, die op het eerste gezicht niet allemaal even 'plezierig’ lijken. Oefenen is daarbij een belangrijk onderdeel waar veel tijd in gaat zitten. Toch zijn er veel mogelijkheden om rekenen en wiskunde op een leuke manier aan te bieden. We doen hieronder twee suggesties:

Grote Rekendag
Elk jaar wordt De Grote Rekendag georganiseerd, waarvoor speciaal thematisch materiaal wordt ontwikkeld. Rekenen-wiskunde wordt daarbij op een andere manier aangeboden. Onderzoekend en speels leren staan centraal. Uit ervaring blijkt dat leerlingen zo'n dag veel plezier hebben en vaak niet beseffen dat dit ook rekenen is. Vaker die koppeling leggen, kan leiden tot meer rekenplezier. Meer over De Grote Rekendag:

• Onderwijsvanmorgen.nl
• Freudenthal Instituut
  

Met plezier oefenen via rekenspelletjes 
Veel leerlingen beleven plezier aan het spelen van spelletjes. Spellen bieden de mogelijkheid om te werken aan basisvaardigheden van rekenen-wiskunde. Op verschillende manieren, niveaus en onderwerpen. Zo werk je met leerlingen zowel aan kennis, inzicht als vaardigheden.
Op onderstaande websites vind je informatie over hoe je rekenspelletjes kunt inzetten:

• Spel in de rekenles: beschrijving van spellen ter ondersteuning van het rekenen in het basisonderwijs
• Rondjerekenspel: inspiratie om rekenspellen in de lessen te gebruiken