Werkwoorden in de eindtermen
Eindtermen: benoemen – verklaren – beargumenteren
De eindtermen en de uitwerkingen ervan in syllabi en handreikingen bevatten altijd een inhouds- en een gedragscomponent. Het beoogde gedrag van de leerlingen wordt met een of meer werkwoorden aangegeven.
De drie hoofdcategorieën van handelingswerkwoorden in de eindtermen zijn benoemen, verklaren en beargumenteren, waarbij een hogere categorie ook de onderliggende insluit. Als je iets moet kunnen verklaren, moet je het dus ook kunnen benoemen.
Voorbeeld
Subdomein B3: Stofwisseling van het organisme (havo)
De kandidaat kan met behulp van de concepten orgaan, fotosynthese, ademhaling, vertering, uitscheiding en transport ten minste in contexten op het gebied van gezondheid en voedselproductie benoemen op welke wijze de stofwisseling van organismen verloopt en benoemen op welke wijze stoornissen daarin kunnen ontstaan en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.
Subdomein B3: Stofwisseling van het organisme (vwo)
De kandidaat kan met behulp van de concepten orgaan, fotosynthese, ademhaling, vertering, uitscheiding en transport ten minste in contexten op het gebied van gezondheid en voedselproductie verklaren op welke wijze de stofwisseling van organismen verloopt en beargumenteren op welke wijze stoornissen daarin kunnen ontstaan en op welke wijze deze kunnen worden aangepakt.
Dat er van havoleerlingen minder gevraagd wordt dan van vwo'ers blijkt in deze eindterm alleen uit de gebruikte werkwoorden.
Werkwoorden van hetzelfde niveau
In een toelichting in de syllabus worden veel meer werkwoorden genoemd en aan deze drie categorieën gekoppeld en gebruikt in de uitwerkingen.
| Beheersings-niveau | Bijbehorende handelingswerkwoorden |
|---|---|
| Benoemen | Benoemen, beschrijven/omschrijven wat; herkennen; weergeven |
| Verklaren | Verklaren; beschrijven/omschrijven hoe; toelichten; uitleggen; verschillen (be)noemen; verbanden beschrijven; onderscheiden; afleiden; relaties beschrijven |
| Beargumenteren | (Be)argumenteren; keuze maken; relaties leggen; redeneringen hanteren; hypothese opstellen; conclusie trekken |
Voorbeeld
Als voorbeeld enkele uitwerkingen van deze eindterm uit de syllabus. Merk op dat de niveaus corresponderen met de eindterm zelf:
havo
- B3.1.4. organen voor gaswisseling, opname en transport bij planten beschrijven;
- B3.3.4. beschrijven op welke wijze opname, transport en afgifte van CO2 en O2 plaatsvindt en wat de rol van hemoglobine daarbij is;
vwo
- B3.1.4. verschillen in gaswisseling, opname en transport bij prokaryoten, planten en dieren toelichten;
- B3.3.4. uitleggen hoe opname, transport en afgifte van CO2 en O2 plaatsvindt en wat de rol van hemoglobine en myoglobine daarbij is;
Werkwoorden in toetsen
De handelingswerkwoorden uit de eindtermen en de uitwerkingen zijn ook te gebruiken in toetsopgaven. Let er bij het selecteren en maken van opgaven dan wel op dat het 'correcte' (= verwachte) antwoord strookt met dat beheersingsniveau. Met andere woorden: verwacht geen verklaring als je om een beschrijving vraagt.