kerndoel 52 en 53 - Groep 7 en 8 - Doorkijkje

Doorkijkje

Een VOC-dienaar in Azië

Hoofdpersoon

Pieter Sterthemius is geboren in Middelburg en getrouwd met Maria Calandrini. Van Juli 1655 tot oktober 1658 is Sterthemius directeur van de VOC-handelspost in Hougli in Bengalen en in die functie is hij dus een hooggeplaatste VOC-dienaar. Hij verblijft al zeker vanaf 1641 in Azië want in dat jaar komt zijn naam voor het eerst voor in de missiven (halfjaarlijkse brieven) van de gouverneur-generaal in Indië aan de Heren Zeventien in Nederland. Niet bekend is of hij daar de hele periode verblijft of dat hij tussentijds een keer met verlof in Nederland is. In ieder geval reist hij tijdens zijn verblijf in Azië naar een aantal plaatsen: Rajbagh en Vengurla (beide West-India), Decima in Japan, en Siam (Thailand). En natuurlijk verblijft hij in Batavia waar hij aan het eind van zijn carrière een hoge post bekleedt. In 1659 vaart hij als commandeur van de retourvloot terug naar Nederland. Daar wordt hij schepen en raad van Veere, en rekenmeester van Zeeland.

Het verhaal

Het verhaal ziet er als volgt uit: het begint met het vertrek van Pieter Sterthemius en zijn jonge vrouw Maria vanuit Middelburg naar Batavia. Hun schip vertrekt daadwerkelijk vanuit Ramekens. Het jonge paar woont eerst enige tijd in Batavia. Van daaruit maakt Pieter voor deOC een inspectiereis naar de VOC-vestigingen in Japan en Thailand. Zijn vrouw blijft achter in Batavia. Een belangrijk deel van het verhaal speelt zich af in Hougli waar hij directeur is. Hier woont het hele gezin. Maar ze zijn blij dat ze na bijna twintig jaar weer naar Nederland terug gaan. Omdat Pieter binnen de VOC ondertussen steeds belangrijker is geworden, valt hem de eer te beurt om als commandant van een retourvloot naar Nederland terug te keren.

Juffrouw Miranda gaat met de groep aan de slag met het onderwerp de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Ze werkt hierbij in een aantal lessen volgens het concept van de storyline approach, het verhalend ontwerpen.

De verhaallijn is de rode draad van het thema en is verdeeld in episoden. De hoofdpersoon in het verhaal is Pieter Sterthemius. Zijn cv staat in grote lijnen hierboven. Het verhaal waarin hij speelt staat ook hierboven. De juf heeft het verhaal verdeeld in vijf episoden. De kinderen werken de komende twee weken op verschillende momenten aan activiteiten bij deze episoden. Dit gaat aan de hand van zogenaamde sleutelvragen. Bij elke episode definieert de juf samen met de kinderen een aantal sleutelvragen. Deze worden met de kinderen besproken en de antwoorden van de kinderen geven richting aan de uitwerking in activiteiten. Deze activiteiten passen nu zinvol in de context van het verhaal en hebben betekenis gekregen. Het zijn functionele activiteiten geworden.

Voor het beantwoorden van de sleutelvragen gebruiken de kinderen diverse bronnen zoals boeken, atlassen en websites met allerhande informatie over de VOC-tijd. Naast beschrijvingen en fragmenten uit videodocumentaires, zijn dit ook historische kaarten, teksten en afbeeldingen. Alle informatie die hierbij door de kinderen wordt verzameld, komt op een zogenaamde wandfries. Dit is een grote prikwand die juffrouw Miranda heeft gemaakt in de klas. Van elke episode worden situaties uit het verhaal afgebeeld. Geleidelijk aan wordt hierop het hele verhaal zichtbaar gemaakt. En het is door iedereen te volgen.

Enkele voorbeelden van sleutelvragen en de hieruit voortvloeiende activiteiten die juffrouw Miranda met de kinderen bij de verschillende episoden heeft opgesteld staan hieronder.

Bij episode 1. Heenreis naar Batavia
Sleutelvragen: Wie zijn Pieter Sterthemius en zijn vrouw? Hoe zien ze er uit (kleding)? Waar gaan ze aan boord? Hoe ziet het schip er uit? Hoe ziet het dagelijkse menu er uit? Wat is de route van het schip? Doen ze nog plaatsen aan onderweg?
Activiteiten: Raadplegen van boeken, atlas, e.d. Een kaart maken met de route van et schip. Het dagelijkse menu samenstellen. Een logboekje maken van het verloop van de reis (plaatsen en tijdstippen).

Bij episode 2. Verblijf in Batavia
Sleutelvragen: Hoe ziet Batavia er uit? Wat voor VOC-werknemers wonen er? Wat is in Batavia het hoogste gezag? Wat voor weer heeft Batavia? Welke taal wordt er gesproken? Hoe kun je je verstaanbaar maken?
Activiteiten: Een kaart maken van Batavia en de plaats aangeven van het kasteel. Een weerbericht samenstellen. Het dagelijkse leven in Batavia tekenen. Een woordenboekje Maleis maken (Hoe zeg ik het in…).

Bij episode 3. Op inspectie naar Japan en Siam
Sleutelvragen: Hoe komt Sterthemius daar? Met welk vervoermiddel en langs welke route? Wat voor dingen (uit de cultuur en de natuur) ziet hij in Japan en Siam? Waar precies bevinden zich VOC-vestigingen in beide landen? Welke producten worden door de VOC in beide landen verhandeld?
Activiteiten: Het schip van Sterthemius tekenen. Een kaart van Azië maken met de route die hij volgt en de locatie van de VOC-posten. Afbeeldingen verzamelen (internet) uit de cultuur en natuur van Japan en Siam. Een vrachtlijst samenstellen van handelsproducten van de VOC.

Bij episode 4. Wonen in Hougli, Bengalen
Sleutelvragen: Hoeveel Nederlandse VOC-medewerkers wonen op deze handelspost? Wat zijn hun taken? Wonen er zowel mannen, vrouwen als kinderen? Met wat voor dingen (uit de cultuur en natuur) komen de Nederlanders hier in aanraking? Wat zou een VOC-medewerker over het dagelijks leven in deze handelspost naar huis schrijven?
Activiteiten: Portretten van enkele VOC-werknemers tekenen en hun cv's samenstellen (ook inheemse medewerkers). Lijst samenstellen met benodigdheden die een VOC-schip de volgende keer moet meebrengen. Brieven schrijven voor familie in Nederland.

Bij episode 5. Retourvaart naar Nederland
Sleutelvragen: Uit hoeveel schepen bestaat de retourvloot? Wat voor producten hebben die aan boord? Welke route volgt de vloot? Wat zijn de gevaren onderweg? Wat gebeurt er als iemand onderweg ziek wordt? Hoe lang heeft de reis geduurd?
Activiteiten: Vrachtlijsten maken voor de verschillende retourschepen. Kaart maken met de route van de retourvaart. Chirurgijnstas met inhoud maken.

Bron: Greven, J. (2001). Een mondiaal bedrijf, 'Vierhonderd jaar VOC' als onderwijsthema. Enschede: SLO.