School

Kansengelijkheid in de school

Leerlingen beginnen niet allemaal met dezelfde bagage aan hun schooltijd. Wat leerlingen van huis uit meekrijgen kan een school niet veranderen, maar je kunt er wel op inspelen.

Kansengelijkheid vraagt om bewuste keuzes in je visie, cultuur en organisatie.

Neem kansengelijkheid op in je visie

Veel scholen zetten al in op maatwerk en talentontwikkeling. Het expliciet opnemen van kansengelijkheid in je schoolvisie helpt om dit doel structureel en schoolbreed na te streven. Maak je onderwijsaanbod passend voor een diverse leerlingpopulatie en laat de visie doorwerken in keuzes over leerlingbegeleiding, ouderbetrokkenheid, kwaliteitszorg en teamcultuur. Sociale cohesie begint in de school. Wanneer leerlingen met verschillende achtergronden elkaar dagelijks ontmoeten, ontstaat er ruimte voor wederzijds begrip en persoonlijke groei. De school is ook op sociaal vlak een leeromgeving en oefenplaats voor de samenleving.

Geef meertaligheid een plek in je onderwijs

Leerlingen krijgen van huis uit culturele bagage mee. Als je als school hiervoor openstaat, voelen leerlingen zich op school thuis. Met ruimte, aandacht en waardering voor alle verschillende culturen raak je geïnteresseerd in elkaar. Aandacht voor meertaligheid is een krachtig voorbeeld.

Open staan voor meerdere talen draagt ook bij aan het geloof in het eigen kunnen van je leerlingen en raakt daarmee hun motivatie en doorzettingsvermogen.

Meertalige leerlingen brengen ook waardevolle kennis en vaardigheden mee. Het versterkt het zelfvertrouwen én de leerprestaties van je leerlingen als je deze thuistalen niet alleen erkent maar ook benut in je onderwijs. Geef ze de kans hun capaciteiten volledig te benutten. Mogen de leerlingen op je school bijvoorbeeld:

• een meertalig (beeld)woordenboek gebruiken in de klas?
• overleggen of brainstormen in een taal naar keuze?
• reflecties of notities schrijven in een taal naar keuze?

Met de Teamgidsen Meertaligheid po en vo ontdek je hoe je verschillende thuistalen inzet bij het leren, ook bij het leren van vakinhoud.

Je beantwoordt dan vragen als: wanneer heeft de thuistaal een plek in de les en wanneer niet? Bij welke lesdoelen is het inzetten van de talige kennis en vaardigheden van leerlingen zinvol, bij welke niet?

Zo weten leerlingen waar ze aan toe zijn. En mogen leerlingen buiten de klas in de thuistaal met elkaar praten als ze staan te wachten op de gang? Mogen ze jou aanspreken in hun thuistaal?

Leerlingen bij elkaar houden

Vanuit de gedachte dat leerlingen het beste leren als ze op hun eigen niveau worden aangesproken, werken scholen in het basisonderwijs vaak met niveaugroepen en in het voortgezet onderwijs met homogene brugklassen. Maar onderzoek laat zien dat het vast indelen van leerlingen de verschillen tussen leerlingen kan vergroten. Vooral leerlingen op lagere niveaus krijgen vaak minder uitdaging en leraren hebben minder hoge verwachtingen. De verschillen tussen de niveaus worden dan snel groter en overstappen wordt steeds moeilijker. Wat werkt beter?

Denk aan:

• werken met flexibele niveaugroepen die regelmatig wisselen op basis van leerdoelen of vakinhoud;
• leerlingen zo lang mogelijk samen laten leren, met een gezamenlijk onderwijsprogramma;
• voor alle niveaus hoge, maar haalbare doelen stellen.

Maak gebruik van extra onderwijstijd

Extra onderwijstijd maakt het verschil voor leerlingen die minder bagage en ondersteuning van huis uit meekrijgen. Denk aan:

• voor- en vroegschoolse educatie (vve) voor een goede start vanaf jonge leeftijd
• schakelklassen of verlengde schooldagen, gericht op taalontwikkeling, leervaardigheden en zelfvertrouwen
• weekendscholen en talentprogramma’s, bijvoorbeeld in samenwerking met gemeenten of maatschappelijke organisaties.

Maak deze vormen onderdeel van een breed ondersteuningsbeleid, en betrek ook de ouders bij het vieren van successen.

Kom tot een onderbouwd schooladvies

Een eerlijk schooladvies is cruciaal voor gelijke kansen. Wil je als school beter onderbouwde, bredere adviezen geven? Gebruik dan de handreiking schooladvisering. Deze biedt actuele inzichten uit wetenschap en praktijk en inspirerende praktijkvoorbeelden van scholen die het anders doen. Het is een praktisch document voor leerkrachten, intern begeleiders en schoolleiders.

Wil je als team aan de slag met kansengelijkheid? Start met een gezamenlijke reflectie: wat doen wij al? Wat kan beter? En welke keuzes maken echt verschil voor onze leerlingen?

Meer lezen

• Bergh, l. van (2018). Waarderen van Diversiteit in het Onderwijs. Lectorale rede in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van de functie van lector Waarderen van Diversiteit bij Fontys Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg op 4 juli 2018.Tilburg: Fontys Hogescholen.
• Onderwijsraad (2019). Doorgeschoten differentiatie in het onderwijsstelsel. Stand van educatief Nederland 2019. Den Haag: Onderwijsraad.
• Werfhorst, van de, H. (2018). Autonomie van scholen staat kansengelijkheid in de weg. In: Van Twaalf tot Achttien. Jaargang 28, september 2018.