Blogs
Pleidooi voor digitale geletterdheid in het onderwijs
Tijdens een netwerkdag ‘Digitale geletterdheid in het po’ deelde Stephanie Meuleman – van den Kieboom van OSG Almelo - Hengelo onderstaand pleidooi (brainstorm met collega en AI) voor het centraal stellen van digitale geletterdheid in ons onderwijs.
Digitale geletterdheid; waarom het niet meer vrijblijvend kan zijn
Stel je voor: je leeft in een wereld waarin alles draait om lezen en schrijven, maar je kent slechts een handvol letters. Je probeert een brief te begrijpen, maar het lukt niet. Je wilt een formulier invullen, maar je weet niet wat er staat. Je hebt hulp nodig bij alledaagse dingen, zoals een treinkaartje kopen of een vacature lezen.
Dat is laaggeletterdheid en het belemmert mensen enorm in hun dagelijks leven.
Maar wat als ik je vertel dat precies hetzelfde nu gebeurt met digitale geletterdheid?
Geletterdheid in een nieuwe gedaante
Geletterdheid betekent in essentie dat je taal kunt lezen, begrijpen en gebruiken om te communiceren. Dit gaat verder dan alleen letters kunnen ontcijferen; het draait om het verwerken van informatie en het overbrengen van een boodschap.
Digitale geletterdheid is de moderne versie hiervan.
Net zoals bij traditionele geletterdheid kun je digitaal geletterd of digitaal laaggeletterd zijn:
- Een digitaal geletterd persoon weet hoe technologie werkt, kan betrouwbare informatie vinden, media kritisch beoordelen en veilig communiceren.
- Een digitaal laaggeletterd persoon klikt op foute links, trapt in nepnieuws, begrijpt AI niet en raakt het overzicht kwijt in de digitale wereld.
De realiteit van digitale laaggeletterdheid
Laten we eens kijken naar concrete voorbeelden van digitale laaggeletterdheid:
Informatie niet kunnen vinden
- Een leerling zoekt een treinticket online, maar begrijpt de website niet.
- Een ouder moet een zorgverzekering regelen, maar weet niet hoe op de juiste pagina te komen.
Niet kritisch met media omgaan
- Iemand ziet een schokkend nieuwsbericht online en denkt: "Wow, dat moet waar zijn!" en deelt het zonder te checken.
- Een collega krijgt een mail van de "bank" en klikt direct op de link, zonder te zien dat het phishing is.
Geen ICT-vaardigheden hebben
- Een sollicitant moet online solliciteren, maar het formulier invullen lukt niet.
- Een leerling moet huiswerk maken in een online leeromgeving, maar snapt niet hoe het werkt.
Geen controle over je digitale leven hebben
- Wachtwoorden zijn overal hetzelfde en de gebruiker wordt gehackt.
- Persoonlijke gegevens worden verkocht en iemand krijgt ineens overal spam.
Niet begrijpen hoe AI werkt
- Een leraar ziet een video waarin een bekende politicus iets zegt, maar het blijkt een deepfake te zijn.
- Een leerling gebruikt een chatbot voor informatie, maar weet niet of het klopt, want hij/zij begrijpt niet hoe AI werkt.
Hoe de nieuwe doelen hierop aansluiten
De nieuwe conceptkerndoelen voor digitale geletterdheid helpen leerlingen om de digitale wereld te begrijpen en er veilig en slim mee om te gaan. Dit is net zo essentieel als taal leren!
Bij elk digitaal leerdoel kun je een parallel trekken met traditionele geletterdheid:
- Je kent en gebruikt digitale programma's en apps
→ Net als woorden en grammatica leren - Je kunt online informatie vinden
→ Net als leren lezen en samenvatten - Je gebruikt technologie veilig
→ Net als leren dat je een onbekend persoon niet zomaar vertrouwt - Je verzamelt en ordent digitale informatie
→ Net als leren hoe je een boekverslag maakt - Je begrijpt AI
→ Net als leren hoe een tekst werkt: wie heeft het geschreven en waarom? - Je maakt digitale producten
→ Net als leren schrijven en presenteren - Je leert programmeren
→ Net als leren hoe taalregels werken - Je kent online omgangsvormen (nettiquette)
→ Net als leren hoe je een gesprek voert - Je beoordeelt media kritisch
→ Net als leren hoe je tussen de regels doorleest
Waarom dit essentieel is voor teams en bestuur
Digitale geletterdheid is geen extraatje, het is de basis van modern onderwijs. Als schoolleider, bestuurder of leerkracht draag je een belangrijke verantwoordelijkheid:
- Participatie in de samenleving: Vroeger kon je niet meedoen zonder te kunnen lezen en schrijven. Nu kun je niet meedoen zonder digitale vaardigheden. Wie digitaal laaggeletterd is, loopt vast in werk, school en het dagelijks leven.
- Toekomstbestendig onderwijs: Onze leerlingen moeten voorbereid worden op een wereld waarin digitale vaardigheden net zo belangrijk zijn als lezen, schrijven en rekenen. Dit betekent dat digitale geletterdheid een kernonderdeel van het curriculum moet worden.
- Veiligheid van leerlingen en personeel: Zonder digitale geletterdheid zijn leerlingen én collega's kwetsbaar voor online gevaren, van phishing tot cyberpesten en desinformatie.
- Gelijke kansen: Digitale laaggeletterdheid treft vaak dezelfde groepen als traditionele laaggeletterdheid. Door in te zetten op digitale geletterdheid, kunnen we bijdragen aan het verkleinen van kansenongelijkheid.
Aan de slag met digitale geletterdheid
Om digitale geletterdheid succesvol te implementeren binnen je organisatie is het belangrijk om:
- Visie te ontwikkelen: Maak digitale geletterdheid onderdeel van je schoolvisie en onderwijskundig beleid.
- Te investeren in professionalisering: Zorg dat het team zich kan ontwikkelen op het gebied van digitale vaardigheden.
- Een doorlopende leerlijn te creëren: Bouw stapsgewijs aan digitale vaardigheden door alle leerjaren heen.
- Ouder(s)/verzorger(s) te betrekken: Maak ouders bewust van het belang van digitale geletterdheid en hoe zij thuis kunnen bijdragen.
- Aansluiting te zoeken bij andere vakgebieden: Integreer digitale geletterdheid waar mogelijk in bestaande vakken.
Oproep
Digitale geletterdheid is dé basis voor iedereen in de 21e eeuw. Het is geen extraatje, het is essentieel. Iedereen moet het leren, net als taal. Want als je niet kunt lezen, mis je kennis. En als je digitaal niet vaardig bent, mis je de toekomst.
Als onderwijsprofessionals hebben we de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat geen enkele leerling digitaal laaggeletterd de school verlaat. Door digitale geletterdheid centraal te stellen in ons onderwijs, geven we leerlingen de sleutels om succesvol te participeren in de steeds digitalere wereld van morgen.