kunstzinnige oriëntatie: taal en spel
Vertelpantomime - Poezen
In de vorige les hebben de kinderen zich ingeleefd in hun rol als poes. Ze hebben gepraat over poezen en twee aan twee poes en baasje gespeeld. In de kring hebben ze verteld wat ze allemaal gespeeld hebben. In de tweede les diepen ze kenmerken van een poes verder uit.
De kinderen zitten in het speellokaal in een grote kring. Meester Willem legt voor elk kind een zacht lapje neer: de poezenmand. Ieder kind speelt voor poes en gaat lekker in zijn mandje liggen. Willem zet een hoed op zijn hoofd en begint als poezenbaas te vertellen: 'Ach wat liggen mijn poezen lekker te slapen, ik hoor ze spinnen en knorren...Wacht ik geloof dat ze wakker worden. Ja hoor ik zie ze met hun oogjes knipperen... hun pootjes uitrekken en daar beginnen ze zich ook al te wassen'.
In het verhaal beschrijft Willem heel precies wat poezen allemaal doen: hoe ze wakker worden, hoe ze zich schoonlikken, door het kattenluikje kruipen en op jacht gaan naar muizen. In zijn rol als poezenbaas leert hij de poezen ook kunstjes, geeft hen lekkere kattenbrokjes en aait hen over hun kopje.
Terwijl Willem rustig vertelt spelen alle kinderen tegelijk voor poes. Tijdens zijn verhaal last hij steeds pauzes in om de kinderen de kans te geven bepaalde handelingen uit te spelen. Daarbij observeert hij heel goed: hoe en wat spelen de kinderen? Deze gegevens gebruikt hij weer in zijn verhaal. Tenslotte vertelt hij dat de poezen moe worden en weer terug kruipen in hun mandjes. Als afsluiting benoemt hij wat hij allemaal aan uitbeeldingen bij de kinderen heeft gezien.
(Bron: Gijsel, T. & Smit, N. (2004). Moet Je Doen Drama. Amsterdam: SLO/Meulenhoff-Educatief)
Toelichting: Teacher in role
Vergelijkbaar met vertelpantomime, maar in plaats van een verteller speelt de leraar een rol waarmee zij het spel kan sturen. Zij stelt daartoe vragen. Rolwisseling van de leraar kan bijvoorbeeld als volgt: Als de leraar een hoedje op heeft is hij/zij rolfiguur, met het hoedje af petje af weer weer juf of meester.
Toelichting: Spel-elementen
Er zijn vijf spel-elementen. Je vindt ze door de volgende vijf vragen te stellen (de vijf w's):
- Wie doet iets?
- Wat doet het personage?
- Wanneer gebeurt het?
- Waar speelt het zich af?
- Waarom doet dat personage het?
Een beginnend speler verbeeldt zich onbewust enkele van die elementen. Uiteindelijk gaat hij zich bewust met alle spelelementen bezig houden en bereikt de fase van de bewuste vormgeving. Het kind wordt zich er ook steeds meer van bewust dat hij voor anderen speelt. Hij leert de vijf spelelementen zo vorm te geven dat toeschouwers begrijpen wat hij bedoelt. Uit zijn spel maken zij op wie hij is, wat hij doet, waar en wanneer het gebeurt en waarom hij het onderneemt.
Toelichting: Rollenspel
Kinderen spelen op basis van een gegeven rolbeschrijving bijvoorbeeld een gevaarlijke zeerover, een slimme dief.
Toelichting: (Vertel)pantomime
Pantomime
De kinderen beelden zonder woorden gevoelens, handelingen en situaties uit.
Vertelpantomime
Tijdens een vertelling door de leraar beelden de kinderen de bijbehorende handelingen, gevoelens en situaties uit. Alle kinderen spelen tegelijkertijd, individueel of in tweetallen.
Toelichting: Tableau vivant
Kinderen tonen in een stilstaand beeld de essentie van een situatie.
Toelichting: Spel met materialen
Materialen als kleding, attributen en decor zijn uitgangspunt of belangrijk hulpmiddel bij spel. Met een kroon kan een kind zich echt koning voelen.
Toelichting: Associatiespel
Rond een gegeven woord of attribuut laten de kinderen hun fantasie de vrije loop. Het ene woord kan het andere uitlokken: een wandelstok kan een bezem of strijkstok worden. Er zijn geen beperkende regels.
Toelichting: Klankspel
Spelletjes waarbij kinderen bijvoorbeeld (dieren)geluiden nabootsen, spelen met harde en zachte geluiden, praten in fantasietaal, rijmwoorden bedenken.
Toelichting: Zintuigspelletjes
Allerlei concentratie- en reactiespelletjes om de visuele en auditieve waarneming te trainen.
Toelichting: Toneelspel
In dit spel werken kinderen aan een presentatie voor publiek (groeps- of schoolgenootjes), bijvoorbeeld bij een weeksluiting of afscheid van groep 8.
Toelichting: Spiegelspel
Spel waarbij kinderen elkaars bewegingen gelijktijdig en spiegelbeeldig volgen en nadoen.
Toelichting: Dialoogspel
Dit spel draait om het tweegesprek: een interview, een telefoongesprek of een ontmoeting tussen twee mensen.
Toelichting: Improvisatiespel
Kinderen spelen op basis van een gegeven onderwerp en rolverdeling, maar het verloop van het spel staat van tevoren niet vast.
Toelichting: Afspreekspel
De kinderen maken van tevoren afspraken over rolverdeling en spelverloop, bijvoorbeeld aan de hand van uitgedeelde kaartjes.
Toelichting: Inspringspel
Een nieuwe speler doet op onverwachte momenten zijn intrede in het spel en oefent invloed uit op het spelverloop.
Toelichting: Voordracht
De kinderen brengen een vaststaande tekst tot leven met intonatie, gebaren, houdingen, mimiek.