Onderwijsstelsel

Kansengelijkheid en het onderwijsstelsel

Het Nederlandse onderwijsstelsel is ingericht met verschillende routes en einddoelen. Deze structuur kan leerlingen onbedoeld in hokjes plaatsen. Vaak al op jonge leeftijd. Regelmatig klinkt kritiek dat het onderwijsstelsel in Nederland kansengelijkheid in stand houdt of zelfs vergroot. Tegelijkertijd biedt het huidige stelsel veel ruimte voor eigen keuzes die bijdragen aan meer gelijke kansen voor leerlingen.

Binnen de kaders is er ruimte

De wet biedt ruimte voor maatwerk en flexibiliteit. Lees hier meer over in de brochure ruimte in regels voortgezet onderwijs. Je kunt deze ruimte benutten om overstappen soepeler te maken, leerlingen langer de tijd te geven en drempels tussen schoolsoorten of niveaus te verlagen.

Begin met bewustwording van je team: welke schotten en overgangen herkennen we in onze school? Hoe kunnen we deze soepeler maken voor onze leerlingen?

Wat helpt?

• Zorg voor doorlopende en afgestemde onderwijsprogramma’s, zodat je leerlingen makkelijk kunnen doorstromen of bijsturen zonder verlies van leerwinst of motivatie.
• Maak warme overdracht een vast onderdeel van overgangen, denk aan po en vo, onderbouw en bovenbouw en vervolgonderwijs.
• Voorkom dat schoolsoorten op verschillende locaties met eigen teams werken. Dit maakt overstappen of meebewegen moeilijker.

Geef leerlingen langer de tijd

In Nederland maken leerlingen rond hun 12e een schoolkeuze die grote invloed heeft op hun verdere loopbaan. Dat is vroeg. Zeker in vergelijking met andere landen.

Door te kiezen voor bredere, meer heterogene brugklassen en een meerjarige brugperiode, geef je leerlingen langer de tijd om te groeien en hun mogelijkheden te laten zien. Ook komen leerlingen met verschillende achtergronden elkaar tegen, wat sociale cohesie bevordert.

Brede brugklassen en langere brugperioden zijn een krachtig middel voor kansengelijkheid

10-14 onderwijs gaat nog een stap verder met een doorlopende leerlijn van groep 7 tot klas 2 van het vo. Teams van po- en vo-leraren werken samen aan een doorlopend onderwijsprogramma. Het resultaat: meer tijd om te ontdekken wat bij elke leerling past en minder druk om het al te weten op je twaalfde.

Wat kun jij binnen je school of bestuur organiseren om leerlingen meer tijd, ruimte en ondersteuning te geven in hun leerroute?

Meer lezen

• Denessen, E. (2017a). Verantwoord omgaan met verschillen: sociaal-culturele achtergronden en differentiatie in het onderwijs. Leiden: Universiteit Leiden. (Oratie).
• Denessen, E. (2017b). Ongelijke kansen in het onderwijs: verklaringen en voorstellen voor beleid. In: Kansen bieden in plaats van uitsluiten. Jubileum uitgave Sardes 1992-2017. Utrecht:
• Elffers, L. (2018). De bijlesgeneratie. Amsterdam: Amsterdam University
• Inspectie van het Onderwijs (2016). De Staat van het Onderwijs 2015/2016. Den Haag: Inspectie van het Onderwijs, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
• Onderwijsraad (2019). Doorgeschoten differentiatie in het Stand van educatief Nederland. Den Haag: Onderwijsraad.
• Werfhorst, van de, H.G. (2018a). Autonomie van scholen staat kansengelijkheid in de weg. In: Van Twaalf tot Achttien. Jaargang 28, september 2018.