Zoeken

SLO heeft, in opdracht van het ministerie van OCW, onder de noemer Verbindend leren - Praktijknabije beroepsoriëntatie, samen met vier scholen gewerkt aan de organisatie en vormgeving van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in de theoretische leerweg van het vmbo. Het resultaat in de de vorm van deze publicatie bevat een aangescherpte visie op LOB, de kaders voor een leerplan, voorbeeldopgaven, schoolervaringen en inzichten over de inhoud en de wijze van begeleiding van leerlingen. In een losse bijlage 'Leerroutes voor LOB' worden lessuggesties en ideeën gegeven voor het ontwikkelen van beroeps- en opleidingsbeelden.

Afgelopen jaren zijn er diverse modellen ontwikkeld voor praktijknabije loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Een model waarbij vakken samen een belangrijke rol spelen bij de invulling van LOB ontbreekt echter tot op heden. In samenwerking met Openbaar vmbo/mavo Zeist is een programma voor leerjaar 3, een voorbeeldlessenserie en een try-out opgezet en geëvalueerd. Doel van het traject was om LOB-activiteiten te integreren in het vakonderwijs.

In deze publicatie staat het ontwikkelen van opleidingsbeelden als onderdeel van LOB centraal. De publicatie bevat vijf voorbeelden van projecten waarmee vmbo-scholen naast aandacht voor beroepsbeelden ook zorgen dat leerlingen vervolgopleidingen bezoeken en daar ervaringen opdoen. De ene school doet dat met beroepsopdrachten op de mbo-opleiding, de andere met een competentiegerichte beoordeling bij een simulatie of met veel contact tussen mbo-studenten en vmbo- leerlingen. In het laatste hoofdstuk worden succesfactoren op een rij gezet.

Leerlingen moeten in het vmbo al op jonge leeftijd de keuze maken voor een beroepsgericht programma. In de praktijk blijkt deze keuze niet altijd de juiste te zijn. De beroepsgerichte vakken in het vmbo zijn uitermate geschikt om leerlingen praktische, praktijknabije ervaringen op te laten doen die in het kader van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) belangrijk zijn en de leerling kunnen helpen bij het maken van de keuze voor een vervolgopleiding. Deze handreiking heeft tot doel docenten en mentoren inzicht te geven in de mogelijkheden om vorm te geven aan LOB in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen van het vmbo.

'Draaiboek buddystage' bevat een voorbeeldopzet voor een zogenaamde "buddystage" in het kader van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). Bij een buddystage loopt een vmbo-leerling twee werkdagen mee met een stagiair in het mbo. De mbo-stagiair wordt de "buddy" van de leerling genoemd. De buddystage is een mogelijk onderdeel van het programma LOB in de vierde klas. Het doel van de buddystage is het ontwikkelen van opleidingsbeelden bij de leerling. Deze opzet is bedoeld als voorbeeld. Indien gewenst kunnen de opdrachten, aanwijzingen en draaiboek aan de eigen situatie aangepast worden.

Studieloopbaanbegeleiding (SLB) is gericht op de begeleiding van deelnemers bij hun leerproces gedurende de gehele studie; startpunt bij deze begeleiding is de intake. De begeleiding is gericht op het primaire proces en draait zowel om persoonlijke begeleiding als om het wat en het hoe van het leren. Naast de kerntaken 1 en 2 uit het document Leren, Loopbaan en Burgerschap gaat het tijdens studieloopbaanbegeleiding ook om motivatie, inzet, het maken van keuzes, zelfstandig leren, samenwerken, het vermogen om kritisch naar de eigen ontwikkeling te kijken enzovoorts. Belangrijke hulpmiddelen daarbij zijn het portfolio waarmee de deelnemer de eigen leerontwikkeling (en geleverde prestaties) en het persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) in beeld brengt. Daarbij richt studieloopbaanbegeleiding zich ook op de ontwikkeling van algemene vaardigheden en het ontwikkelen van een professionele attitude en professioneel gedrag: feedback geven, reflectie op eigen persoonlijke en professionele kwaliteiten, kunnen werken in teams, projectmatig werken, plannen, zelfstandig leren, collegialiteit, enzovoort. Door studieloopbaanbegeleiding leert de deelnemer vaardigheden die onmisbaar zijn om leven, leren en werken vorm te geven.

Na een periode van experimenteren en ontwikkelen is het examenprogramma Techniek-breed vastgesteld in augustus 2008. Evenals de andere examenprogramma's voor het vmbo zijn de eindtermen voor Techniek-breed ook globaal geformuleerd. De exameneenheden voor alle vakken en beroepsgerichte programma's bestaan in de meeste gevallen nog maar uit één eindterm, waarin de inhoud van de betreffende exameneenheid is samengevat. Dit heeft geresulteerd in eindtermen die op een algemeen en op een hoog abstractieniveau zijn geformuleerd. Omdat de herziening van de examenprogramma’s slechts betrekking heeft op een globalere omschrijving van de exameneisen, wordt het globaal omschreven examenprogramma al van toepassing vanaf het examenjaar 2009. Voor de exameneenheden die met een schoolexamen afgesloten worden (tweederde deel van het examenprogramma) zijn alleen de globaal geformuleerde eindtermen vastgesteld. De scholen hebben daardoor ruimte voor het maken van eigen inhoudelijke keuzes voor de concretisering van die eindtermen, maar zijn niet verplicht van die geboden ruimte gebruik te maken. Voor scholen die de geboden ruimte wel willen benutten heeft SLO de voorliggende handreiking gemaakt die bedoeld is om docenten ideeën aan te reiken.

Het leerplan technologie in de onderbouw heeft een drieledig doel: een betere aansluiting realiseren tussen de onderbouw en de bovenbouw van het vmbo, het bieden van een intersectorale loopbaanoriëntatie- en begeleiding en het aanleren van ICT-vaardigheden. Hierbij is uitgegaan van de kerndoelen onderbouw, het examenprogramma technologie GL en de opleidingsdomeinen van het mbo.

Leerlingen moeten in hun schoolloopbaan al op vrij jonge leeftijd belangrijke keuzes maken en blijven daarmee ook in hun latere loopbaan geconfronteerd. Een goede loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) draagt bij aan het voorkomen van schooluitval (bij de overgang naar het mbo of later in het mbo) en onnodig switchen van opleiding. De wettelijke verplichting tot het aanbieden van LOB zorgde bij vmbo-scholen tot organisatorische problemen. Daarom is in 2005 de vmbo Carrousel. ontstaan. In dit samenwerkingsverband komen leerlingen gecoördineerd in aanraking met de beroepspraktijk van de verschillende instellingen in de sector Zorg en Welzijn. Deze publicatie onderzoekt hoe de vmbo Carrousel opgenomen kan worden in een leerroute LOB voor de basis- en kadergerichte leerweg.

Na een periode van experimenteren en ontwikkelen zijn de examenprogramma's voor het vmbo in augustus 2008 vastgesteld. Voor de exameneenheden die met een schoolexamen afgesloten worden, zijn alleen de globaal geformuleerde eindtermen vastgesteld. De scholen hebben daardoor ruimte voor het maken van eigen inhoudelijke keuzes voor de concretisering van die eindtermen. Voor scholen die de geboden ruimte willen benutten, heeft SLO handreikingen gemaakt die docenten ideeën aan de hand doen voor de invulling van de examenprogramma's.