Zoeken

Handreiking voor het opstellen van een beleidsplan loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). De handreiking bestaat uit twee delen. Het eerste deel is gericht op het maken van een inventarisatie van de beginsituatie van de school. Het tweede deel schetst het traject voor het daadwerkelijk ontwikkelen van beleid betreffende LOB.

Het komt vaak voor dat leerlingen het moeilijk vinden een vervolgopleiding te kiezen, of een leerroute dan wel opleiding te continueren. De meeste vmbo-scholen ondersteunen in de eerste twee leerjaren van de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo het keuzeproces van de leerling via een programma voor praktische sectororiëntatie (PSO). In de laatste twee leerjaren van het vmbo bestaat het aanbod dikwijls uit een aantal losse loopbaanoriënterende activiteiten. Daarmee wordt voorbij gegaan aan het hoofddoel van Loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB), namelijk dat leerlingen leren kiezen en het keuzeproces leren doorgronden, inzicht leren krijgen in hun eigen kwaliteiten en motieven en zo voorbereid worden op een leven waarin steeds weer opnieuw keuzes voor opleiding en arbeid gemaakt moeten worden. In deze publicatie wordt LOB uitgewerkt in een samenhangend en doorlopend programma van klas 1 tot en met klas 4. Op basis van een kleinschalige inventarisatie worden knelpunten en succesfactoren rond het keuzeproces bij de overgang van leerjaar 2 naar leerjaar 3 beschreven.

Vmbo-scholen hebben bij de vormgeving van LOB verschillende keuzemogelijkheden. LOB kan volledig los staan van het onderwijsprogramma of volledig geïntegreerd zijn. Deze handreiking richt zich op een mogelijkheid die tussen deze beide 'uitersten' in ligt, namelijk LOB als vak. Beschreven wordt hoe een leerplan LOB als vak kan worden ingevuld en worden de belangrijkste uitgangspunten voor LOB kort geformuleerd. Deze uitgangspunten worden gekoppeld aan de leerplankundige keuzes die gemaakt moeten worden bij de invulling van LOB als vak. Als bijlage is een handreiking opgenomen voor het kiezen van leermiddelen voor LOB.

SLO heeft, in opdracht van het ministerie van OCW, onder de noemer Verbindend leren - Praktijknabije beroepsoriëntatie, samen met vier scholen gewerkt aan de organisatie en vormgeving van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) in de theoretische leerweg van het vmbo. Het resultaat in de de vorm van deze publicatie bevat een aangescherpte visie op LOB, de kaders voor een leerplan, voorbeeldopgaven, schoolervaringen en inzichten over de inhoud en de wijze van begeleiding van leerlingen. In een losse bijlage 'Leerroutes voor LOB' worden lessuggesties en ideeën gegeven voor het ontwikkelen van beroeps- en opleidingsbeelden.

Afgelopen jaren zijn er diverse modellen ontwikkeld voor praktijknabije loopbaanoriëntatie en -begeleiding. Een model waarbij vakken samen een belangrijke rol spelen bij de invulling van LOB ontbreekt echter tot op heden. In samenwerking met Openbaar vmbo/mavo Zeist is een programma voor leerjaar 3, een voorbeeldlessenserie en een try-out opgezet en geëvalueerd. Doel van het traject was om LOB-activiteiten te integreren in het vakonderwijs.

In deze publicatie staat het ontwikkelen van opleidingsbeelden als onderdeel van LOB centraal. De publicatie bevat vijf voorbeelden van projecten waarmee vmbo-scholen naast aandacht voor beroepsbeelden ook zorgen dat leerlingen vervolgopleidingen bezoeken en daar ervaringen opdoen. De ene school doet dat met beroepsopdrachten op de mbo-opleiding, de andere met een competentiegerichte beoordeling bij een simulatie of met veel contact tussen mbo-studenten en vmbo- leerlingen. In het laatste hoofdstuk worden succesfactoren op een rij gezet.

Leerlingen moeten in het vmbo al op jonge leeftijd de keuze maken voor een beroepsgericht programma. In de praktijk blijkt deze keuze niet altijd de juiste te zijn. De beroepsgerichte vakken in het vmbo zijn uitermate geschikt om leerlingen praktische, praktijknabije ervaringen op te laten doen die in het kader van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) belangrijk zijn en de leerling kunnen helpen bij het maken van de keuze voor een vervolgopleiding. Deze handreiking heeft tot doel docenten en mentoren inzicht te geven in de mogelijkheden om vorm te geven aan LOB in de basis- en kaderberoepsgerichte leerwegen van het vmbo.

'Draaiboek buddystage' bevat een voorbeeldopzet voor een zogenaamde "buddystage" in het kader van Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB). Bij een buddystage loopt een vmbo-leerling twee werkdagen mee met een stagiair in het mbo. De mbo-stagiair wordt de "buddy" van de leerling genoemd. De buddystage is een mogelijk onderdeel van het programma LOB in de vierde klas. Het doel van de buddystage is het ontwikkelen van opleidingsbeelden bij de leerling. Deze opzet is bedoeld als voorbeeld. Indien gewenst kunnen de opdrachten, aanwijzingen en draaiboek aan de eigen situatie aangepast worden.

Leerlingen moeten zichzelf leren kennen voordat ze keuzes kunnen maken over hun loopbaan.Complicerende factor hierbij is dat ze dat in het vmbo al op zeer jonge leeftijd moeten doen. Dit stelt hoge eisen aan de inhoud en de kwaliteit van loopbaanoriëntatie en begeleiding. Willen scholen de leerling centraal stellen en aandacht besteden aan de individuele loopbaan van de leerling dan zal daar binnen het programma structureel aandacht aan besteed moetenworden. Deze publicatie is dan ook bedoeld als een handreiking voor managers, coördinatoren, decanen en mentoren die serieus werk willen maken van LOB en zowel visie als beleid aan willen scherpen.

Al enkele jaren is een betere aansluiting in de beroepskolom een belangrijke ambitie binnen het onderwijsbeleid. Met de invoering van de nieuwe kwalificatiestructuur in het mbo in 2010 dreigt er een situatie te ontstaan, waarbij opnieuw een breuk kan ontstaan in de doorlopende leerlijnen, doordat het mbo zich competentiegericht ontwikkelt en het vmbo de eindtermenstructuur handhaaft. Deze ontwikkeling vormde de aanleiding voor een aantal vmbo scholen om met het Noorderpoortcollege vmbo en mbo een project te starten waarin vmbo en mbo instrumenten zouden gaan ontwikkelen omcompetentieontwikkeling van leerlingen in het vmbo te herkennen, erkennen en waarderen aan de hand van een te ontwikkelen standaard. De insteek hierbij is gebruik te maken van het KBB competentiemodel van SHL met 25 generieke competenties. De nieuwe mbo competentiegerichte kwalificatiedossiers zijn gebaseerd op dit competentiemodel. Door het hanteren van dezelfde terminologie betekent dit dat het mbo vervolgens kan aansluiten op de competentieontwikkeling van de vmbo-leerling.