Verder lezen
4 maart 2021
Bronnenlijst met publicaties rondom formatief evalueren.
- Damhuis, C. (2015) Formatieve evaluatie in het leesonderwijs (pdf, 927 kB) In: Tijdschrift Taal, nummer 9
De laatste jaren is er veel discussie over de noodzaak van toetsen in het basisonderwijs. Scholen zijn nieuwsgierig naar de vraag hoe toetsen ingezet kunnen worden voor de kwaliteitsverhoging van hun onderwijs en zoeken naar manieren om de betrokkenheid van leerlingen bij toetsen te versterken. Zij hebben echter ook nog veel vragen: wat betekent formatieve evaluatie precies? Wat werkt en waarom werkt het? - Gulikers, J. & Baartman, L. (2017). Doelgericht professionaliseren: formatieve toetspraktijken met effect! Wat DOET de docent in de klas?NRO-PPO.
In dit onderzoek gaan de auteurs op zoek naar welke gedragingen de docent typeren die een formatieve toetspraktijk in de klas weet te realiseren. Deze gedragingen worden beschreven per fase van het formatieve toetscyclus, te weten: 1) verhelderen van verwachtingen, 2) ontlokken van leerlingreacties, 3) analyseren en interpreteren van leerlingreacties, 4) communiceren over resultaten met leerlingen en 5) vervolgactiviteiten ondernemen. - Hattie, J. & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77 (1), 81-112.
Feedback is van zeer grote invloed op het leren en op wat men uiteindelijk bereikt, zowel positief als negatief. De auteurs laten zien dat, hoewel feedback een van de belangrijkste factoren bij het leren is, het type feedback en de manier waarop die wordt gegeven verschillend uit kan pakken. Zij bespreken specifieke eigenschappen en omstandigheden die feedback effectief maken, bijvoorbeeld positieve en negatieve feedback en de timing van feedback. Ook krijgt de lezer suggesties aangereikt voor het gebruik van feedback en om de effectiviteit ervan in de klas te vergroten. - Kneyber, R. & Sluijsmans, D. (2016). Toetsrevolutie. Naar een feedbackcultuur in het voortgezet onderwijs. Culemborg: Uitgeverij Phronese.
Toetsen als onderdeel van het leerproces om het onderwijs en de leerprocessen te verbeteren en om leerlingen meer eigenaarschap te bieden in het onderwijs waaraan ze deelnemen. In dit boek beschrijven docenten, wetenschappers en experts hoe ze in hun dagelijkse (les)praktijk werken aan een feedbackcultuur waarin fouten maken mag en moet. Op p.87-107 wordt aan de hand van schoolvoorbeelden specifiek ingegaan op het continue leren bij Nederlands, waarbij ontwikkeling en eigenaarschap bij leerlingen centraal staan. - Prenger, J. & Havinga, D. (2016). Formatief evalueren met leesgesprekken. In Tijdschrift Taal, jaargang 7, nummer 10.
Door het voeren van leesgesprekken krijgen leerling en leraar informatie om te bepalen welke vervolgactie nodig is om de leerling nieuwe doelen in zijn of haar leesontwikkeling te laten bereiken. In dit artikel beschrijven de auteurs hoe je via leesgesprekken de leesontwikkeling van leerlingen kunt volgen en een stapje verder kunt brengen. - Prenger, J., Zaat, M. (2016). Leesgesprekken in de praktijk. In: MeerTaal jaargang 3, nummer 3, p.14-17
Door de nadruk op opbrengstgericht werken is ook in het leesonderwijs het belang van toetsen sterk benadrukt. Toetsen geven echter geen volledig beeld van de leesvaardigheid van leerlingen. Leesgesprekken zijn een noodzakelijke aanvulling op de bestaande toetspraktijk. In dit artikel vertellen de auteurs wat leesgesprekken zijn, wat ze toevoegen aan toetsen en wat ze in de praktijk opleveren, namelijk een beeld van wat een leerling (graag) leest, hoe hij leest, over hoe hij leert lezen, over hoe de leraar leesonderwijs geeft, en over hoe de leerling dat leesonderwijs ervaart. - Scheltinga, F., Keuning, J., & Kuhlemeier, H. (2014). Gericht werken aan opbrengsten in taal- en leesonderwijs. Een systematische review naar toetsvormen. Nijmegen: Expertisecentrum Nederlands / Cito. NRO.
Om goed taal- en leesonderwijs te geven, moet de leraar weten hoe leerlingen leren. Nu bieden toetsen en leerlingvolgsystemen hierover vaak nog weinig informatie. Door anders te toetsen in het taal- en leesonderwijs kunnen leraren hun leerlingen gerichter vooruit helpen. In een systematische literatuurstudie hebben de auteurs gezocht naar toetsvormen die leraren in staat stellen het leerproces te verbeteren, het leerpotentieel vast te stellen of een gedetailleerde diagnose te geven van de sterke en zwakke punten van leerlingen. Het ging daarbij om het toetsen van leesvaardigheid, woordenschat, schrijfvaardigheid en mondelinge taalvaardigheid. - Silfhout, G. van en Prenger, J. (2016). Formatief evalueren tijdens Nederlands, Didactiefonline.nl
In dit artikel geven de auteurs tips voor het vak Nederlands in het voortgezet onderwijs. Leidend zijn de vijf strategieën van formatief evalueren van de Britse onderwijskundige en lerarenopleider Dylan Wiliam (Wiliam, 2013). - Schildkamp, K., e.a. (2014). Voorwaarden voor effectieve formatieve toetsing. Een praktische review. NWO-Proo.
Uit onderzoek en praktijk blijkt, zo laat dit onderzoek zien, dat er behoefte is aan professionalisering en ondersteuning op het gebied van formatieve evaluatie. Het belang is duidelijk, maar de toepassing in de klas vraagt veel van scholen, schoolleiders, docenten en leerlingen. In deze reviewstudie bespreken de onderzoekers de voorwaarden met betrekking tot de toetsen, de docent, de leerling en de context binnen en buiten de school. Dit onderzoek richt zich op primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs (po, vo en mbo). - Sluismans, D., Joosten-tenBrinke, D., & Van der Vleuten, C. (2013). Toetsen met leerwaarde: een reviewstudie naar de kenmerken van formatief toetsen. NWO-Proo
De onderzoekers voerden een literatuuronderzoek uit naar de effectiviteit van het zogenoemde ‘formatief’ toetsen in het onderwijs: toetsen die verder leren stimuleren. Uit hun studie blijkt dat formatief toetsen meerwaarde biedt als condities, doelen, methoden en leeruitkomsten op elkaar worden afgestemd. Belangrijkste bevinding is dat er ongeveer acht toetsmethoden effectief blijken te zijn voor het leren van leerlingen. Ook beschrijven de onderzoekers vier belangrijke condities die onontbeerlijk zijn voor een duurzame implementatie van formatief toetsen, zoals de toetsbekwaamheid van leraren en het creëren van een leergemeenschap onder leraren. - Vanbuel, M., Boderé, A & Van den Branden, K. (2017). Helpen talenbeleid en taalscreening taalgrenzen verleggen?
Een reviewstudie naar effectieve taalstimuleringsmaatregelen, waarin interactie en feedback krachtige middelen blijken. Een blog met de belangrijkste resultaten is hier te lezen. - William, D. (2013). Cijfers geven werkt niet. Meppel: Ten Brink Uitgever
Een van de eerste vragen die elke leraar zichzelf stelt, is hoe hij zijn leerlingen iets kan aanleren. Wat is de meest effectieve manier om ze de beoogde kunstjes en kennis bij te brengen? John Hattie heeft deze vraag beantwoord met 2 woorden: formatieve evaluatie. Ofwel, leerlingen die hun eigen werk kunnen beoordelen. Maar hoe doe je dat? Wiliam geeft in dit boek tips waarmee je als leraar continue kunt controleren of je leerlingen het doel van een les hebben begrepen, of je les geland is en welke informatie ze nog nodig hebben om het einddoel te bereiken. - Wiliam, D., & Leahy, S. (2015). Embedding formative assessment: Practical techniques for K-12 classrooms. West Palm Beach, FL: Learning Sciences International.
Een praktisch handboek voor docenten waarin vijf strategieën van formatief evalueren centraal staan. Bij elke strategie worden technieken beschreven met daarbij behorende activiteiten die de docent in de klas kan inzetten, samen met tips, valkuilen enz.