Over het leergebied in so/vso
Hoe wordt kunstzinnige oriëntatie in het speciaal onderwijs (so) en voortgezet speciaal onderwijs (vso) vormgegeven? Hoe kunnen scholen het aanbod afstemmen op de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen? Op deze pagina's staat informatie over leerplankaders, doelen en inhouden en de praktijk. Ook staat er informatie over ontwikkelingen in het vakgebied.
Ga direct naar:
A. Waarom kunstzinnige oriëntatie in het so/vso?
B. Wat zijn de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie in so/vso?
C. Wat zijn de uitstroomprofielen in vso?
D. Wat is de praktijk van kunstzinnige oriëntatie in so/vso?
E. Wat zijn de ontwikkelingen in het vakgebied?
A. Waarom kunstzinnige oriëntatie in het so/vso?
Kunstzinnige oriëntatie biedt een waardevolle bijdrage aan de hoofddoelen van het onderwijs. Leerlingen ontwikkelen competenties op het gebied van dans, muziek, drama, beeldende kunst, literatuur en cultureel erfgoed. Zij leren om procesmatig te werken, te onderzoeken, te reflecteren en te ontwerpen.
In het vso werken leerlingen aan een toekomstperspectief: vrijetijdsbesteding, vervolgopleidingen en arbeid. Leerlingen doen dat onder andere door een oriëntatie op kunstvakken. Kunstzinnige oriëntatie wordt in so/vso ook ingezet voor de ontwikkeling van persoonsvorming en sociaal-emotionele vaardigheden. Meer informatie op deze pagina.
B. Wat zijn de kerndoelen voor kunstzinnige oriëntatie in so/vso?
De overheid heeft kerndoelen geformuleerd voor speciaal onderwijs. De open formuleringen van de kerndoelen geven docenten veel ruimte. De so en vso scholen bepalen zelf hoe zij de kerndoelen vertalen naar het onderwijs.
Voor het so zijn er twee sets kerndoelen:
- Voor normaal en moeilijk lerende leerlingen zijn globale kerndoelen gemaakt voor tekenen en handvaardigheid, muziek, spel en beweging.
- Voor zeer moeilijk lerende leerlingen (ZML) of voor de meervoudig beperkte leerlingen (MG) gelden andere kerndoelen (pdf, 644 kB) dan voor normaal en moeilijk lerende leerlingen. Deze groep leerlingen heeft eigen kerndoelen voor tekenen, handvaardigheid, muziek en dramatische expressie. Voor de 4 verschillende clusters zijn handreikingen gemaakt.
Handreiking voor speciaal onderwijs bij Leerplankader kunstzinnige oriëntatie
In opdracht van OCW zijn in 2015 is voor het primair onderwijs een leerplankader kunstzinnige oriëntatie ontwikkeld, met daarin leerlijnen voor de verschillende kunstvakken. Dit is gedaan binnen het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (2013-2016). Specifiek voor so is bij het leerplankader een handreiking geschreven voor leerlingen met een speciale behoefte. Hierin staan aanwijzingen hoe leerkrachten aan kunstzinnige oriëntatie kunnen werken met leerlingen met een speciale onderwijsbehoefte op visueel, auditief, psychiatrisch, fysiek of cognitief gebied.
C. Wat zijn de uitstroomprofielen in vso?
Om recht te doen aan deze diversiteit wordt er binnen het vso een onderscheid gemaakt naar drie uitstroomprofielen:
- Vervolgonderwijs
- Arbeidsmarkt
- (Arbeidsmatige) dagbesteding
Vervolgonderwijs
Leerlingen in dit uitstroomprofiel worden geacht in staat te zijn een diploma voortgezet onderwijs te behalen (vwo, havo, vmbo) of een diploma op het niveau mbo-1. Het onderwijs is inhoudelijk geënt op het reguliere onderwijs. In de onderbouw gelden de kerndoelen, voor de bovenbouw de examenprogramma's. Daarnaast is het gericht op een succesvolle doorstroom, zo mogelijk naar vervolgonderwijs (mbo, hbo of wo) of, in enkele gevallen, op terugstroom van de leerling naar het regulier voortgezet onderwijs.
Arbeidsmarkt
Bij leerlingen in dit uitstroomprofiel is de inschatting dat zij toeleidbaar zijn naar loonvormende arbeid, maar niet in staat zullen zijn een volledig diploma vo of mbo-1 te behalen. Binnen dit uitstroomprofiel onderscheiden we:
- arbeid in een regulier bedrijf, in combinatie met landelijk erkend(e) certificaat/certificaten;
- arbeid in een regulier bedrijf, zonder certificaten;
- (beschermde) arbeid in sociale werkvoorziening.
(Arbeidsmatige) dagbesteding
Leerlingen in dit uitstroomprofiel worden vanuit het vso toegeleid naar een voorziening voor dagbesteding. Er wordt een onderscheid gemaakt naar:
- arbeidsmatige dagbesteding;
- taak- of activiteitsgerichte dagbesteding;
- belevingsgerichte dagbesteding.
Culturele oriëntatie en creatieve expressie in vso
Voor de drie uitstroomprofielen vervolgonderwijs, arbeidsmarkt en dagbesteding is bij het vso een leergebied 'culturele oriëntatie en creatieve expressie' geformuleerd. De vier kerndoelen die hierbij horen zijn gericht op de kernvaardigheden: beleven en participeren, produceren, presenteren, communiceren.
Afhankelijk van de school en de mogelijkheden van de leerling, kunnen leerlingen examen doen in de kunstvakken. Hiervoor gelden dezelfde eindtermen als in het reguliere voortgezet onderwijs. Er wordt wel rekening gehouden met de beperkingen van de leerlingen.
D. Wat is de praktijk van kunstzinnige oriëntatie in so/vso?
In het so en vso wordt relatief veel aandacht besteed aan kunstzinnige oriëntatie. In vergelijking tot het reguliere primair onderwijs werken er meer vakleerkrachten en cultuurcoördinatoren in so/vso, al is het aantal door bezuinigingen wel achteruitgegaan. Het organisatie van het onderwijsaanbod hangt af van de keuze die scholen maken: mono- of multidisciplinair, thematisch of aan de hand van projecten.
E. Wat zijn de ontwikkelingen in het vakgebied?
De regeling Cultuureducatie met kwaliteit (2013 - 2016) heeft voor verdieping en ontwikkeling gezorgd. Hierdoor hebben ook in (v)so vakleerkrachten en cultuurcoördinatoren samen met culturele partners leerlijnen kunnen ontwikkelen voor hun scholen.
Samen met het Prins Bernhard Cultuurfonds zet het Fonds voor Cultuurparticipatie de regeling Cultuureducatie in het vmbo voort in de periode 2017-2018. Culturele instellingen kunnen binnen deze regeling weer een subsidieaanvraag indienen voor culturele projecten in het vmbo, maar ook specifiek voor projecten in het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs.
Uit onderzoek blijkt echter wel dat (v)so scholen onvoldoende profiteren van rijksmaatregelen op het gebied van cultuureducatie.
Meer muziek in so/vso
Het aanbod van diverse stimuleringsregelingen en andere initiatieven zoals Meer muziek in de klas en Stichting Tamino stimuleren veel scholen muziek op een structurele wijze in het curriculum te verankeren.