‘De trein zet zich in beweging. Ik ben ingestapt en zoek een plekje bij het raam. In mijn rugzak zitten een paar spulletjes die ik voor onderweg denk nodig te hebben. Er komt iemand tegenover mij zitten met een grote zware tas die mij eerst aandachtig en nieuwsgierig aankijkt “Waar ga je naar toe?”, klinkt plotseling de vraag. Even is het stil en dan antwoord ik voorzichtig dat ik aan het eind van deze reis moet uitstappen bij station samenleving. De persoon tegenover me werpt me een bemoedigende glimlach toe. “Nou dan heb ik misschien wat voor je om te gebruiken als je bij je bestemming bent aangekomen. De persoon buigt zich voorover en opent de zware tas…’
Door Remko Grandia, intern begeleider en procesbegeleider burgerschapsvorming, VSO Heuvelrug College, Zeist.
Onze leerlingen op het VSO Heuvelrug College volgen één van de uitstroomprofielen Arbeidsmarkt, Dagbesteding of MBO entree. Ze stromen, na het behalen van een diploma, uit naar volgonderwijs of een baan. Als vso-school hebben we de intentie om al onze (kwetsbare) leerlingen te helpen en te begeleiden op weg naar hun bestemming. We kunnen dit zien als een treinreis, waarin de leerling telkens andere mensen ontmoet die hun rugzak een stukje voller maakt. We willen als school de leerlingen een schat van ervaringen, kennis en vaardigheden meegeven op hun eigen reis met als doel om hun plek in de maatschappij in te nemen. Op die reis zien krijgen de leerlingen kennis en vaardigheden mee in hun rugzak die langzamerhand steeds groter wordt. We geloven en weten dat onze leerlingen deze vaardigheden kunnen gebruiken om de maatschappij mooier en beter te kunnen maken.
Bouwen aan burgerschap
Met die drive bouwen we aan Burgerschap. Dat begint met een missie en een visie. Het is goed om als school gezamenlijk stil te staan bij de vragen: “Waar staan we, waar willen we naar toe en hoe gaan we dat dan doen”. Ieders inbreng telt. Het is mooi om samen te kunnen weken aan het formuleren van een missie en een visie die past bij onze school. Burgerschapsdoelen worden met de leerkrachten en op enkele vakgebieden samen met de leerlingen opgesteld. Hierbij gaat het om de doelen op het gebied van hun sociale competentie, werknemersvaardigheden, de interne en externe stages en ook de doelen voor de theoretische lessen Burgerschap worden hierbij niet vergeten.
Van leerling naar leerlijn
De leerling staat centraal. Dit betekent ook iets voor ons burgerschapsonderwijs. Belangrijk hierbij is om allereerst te kijken wat de leerlingen nodig hebben. We stemmen daar onze doelen op af. We zetten al deze doelen om in competenties en kijken naar de opbouw in moeilijkheidsgraad. Nu ontstaat er een leerlijn. Het is interessant om te weten wat de leerlingen belangrijk vinden en of de leerlijnen aansluiten bij hun belevingswereld en competenties.
Een mooi voorbeeld hiervan vertelt Thom, vakdocent en praktijkleerkracht van de school: “Een leerling van het Heuvelrug College liep stage bij Gamma en had de opdracht gekregen om de vloer te vegen. Een klant zag haar non- verbale houding en had gevraagd, "Heb je een taakstraf?" Hierover was ze erg verontwaardigd en vroeg zich af waarom die klant dat dacht. Ze besprak dit met de docent en kwam erachter dat ze zich nog niet had verbonden met het personeel en ervoer het werk als een straf. Na een feedbackmoment met de docent stelde ze samen een eigen leerdoel op t.a.v. haar werk. Toen ze dat had gedaan veranderde haar mentaliteit en pakte ze alle taken aan. Voor het eind van het stagejaar kreeg ze een bijbaantje bij de Gamma, dat snel werd omgezet naar een vast contract. Haar ambitie was om bij de politie te werken of in de beveiliging. Ik ben ervan overtuigd dat ze dat in zich heeft en een voorbeeld voor andere jongeren is geworden.”
Na elke les burgerschap checkt de leerkracht samen met de leerlingen of ze het doel behaald hebben en wat ze van de feedbackmomenten mee kunnen nemen. De leerkracht is in de eerste twee leerjaren hier sturend in. (voordoen, nadoen). In de bovenbouw kunnen de leerlingen al meer zelf evalueren of hun doelen zijn behaald. Belangrijke informatie om zo ons burgerschapsonderwijs aan te passen aan de behoeften van de leerlingen. Niet de leerlijn staat centraal, maar de leerling. Op die manier wordt burgerschap de rugzak, waarin onze leerlingen gedurende hun schoolloopbaan alle vaardigheden kunnen meenemen op reis naar hun bestemming: “Station Samenleving”.
Remko Grandia is Intern Begeleider op het VSO Heuvelrug College in Zeist. Hij is ook procesbegeleider burgerschapsvorming en zet zich in om leerkrachten toe te rusten om Burgerschap in hun onderwijs te integreren Meer over het Heuvelrug College lees je via de website.
