Onderwijs in een onrustige wereld

Een wereldwijde pandemie, een oorlog in Europa, een aanslag op onschuldige mensen, financiële zorgen die ontstaan door inflatie: er zijn veel onderwerpen die tot onrust kunnen lijden. Leerlingen horen verhalen, merken de zorgen bij volwassenen of beginnen zelf te piekeren. Wat kun je in je onderwijs daar mee doen?

1. Maak ruimte in je lesprogramma

Als je merkt dat leerlingen ruimte nodig hebben om over de actualiteit in de wereld te praten en te werken, dan is het goed daar ruimte voor te maken in je lesprogramma. Kijk kritisch naar je geplande leerstofaanbod en durf daarin te schrappen, zodat je tijd en ruimte creëert. De inhoudslijnen van SLO, waarin per fase de aanbodsdoelen zijn beschreven, kunnen je daarbij ondersteunen. Ze helpen je inzicht te krijgen waar je aan moet werken, te focussen op de kern en daarbij keuzes te maken. Op basis daar van kun je onderdelen uit je methode overslaan of eigen onderwijsaanbod naast je methode samenstellen. Zo kun je de methode wat loslaten, zelf de regie nemen en ruimte creëren voor andere activiteiten.

• SLO: naar de inhoudslijnen met aanbodsdoelen po

2. Ga in gesprek met je klas

Het ligt voor de hand om kringgesprekken te voeren over een onderwerp dat leerlingen bezighoudt. Hoe kun je dat doen?

SLO:

• De gespreksplaat welbevinden: er is een Engelse én een Engels-Oekraïense versie.
• Sociaal emotionele ontwikkeling (pdf, 52 kB): de huidige situatie heeft invloed op de sociaal-emotionele ontwikkeling en het welbevinden van kinderen.

Concrete lestips:

• Bureau Jeugd & Media: Met kinderen praten over de oorlog
• Nederland Jeugdinstituut: Praten over oorlog met kinderen en jongeren in het onderwijs
• School & Veiligheid: In gesprek met je klas over de situatie in Oekraïne
• Universiteit Utrecht: Hoe maak je de oorlog in Oekraïne bespreekbaar in de klas?
• Amnesty International: Lesbrief Oorlog in Oekraïne
• Nieuws in de klas: Lespakket Oekraïne in het nieuws
• Doeboek EHB Oorlog: Een Hulpboekje Bij Oorlog voor kinderen van groep 4 t/m 8. (Monique Claes).
• En verder:
  • Zet de methodiek van taaldenkgesprekken in bij het praten over een actueel onderwerp.
  • Docentenbijscholing ontwikkelde praatkaartjes om met leerlingen in gesprek te gaan over oorlog.
  • Lees meer over traumasensitief lesgeven (TLS) in dit artikel van Leraar 24 Hoe je traumasensitief lesgeeft en in Didactief Veerkracht na trauma.
  • Beluister de podcast Oekraïne in de klas: omgaan met heftige beelden en verhalen.

3. Zoek naar samenhang

Kijk of je aan je geplande doelen voor een periode inhouden kunt koppelen die passen bij het thema dat leeft. Bijvoorbeeld: wilde je deze periode leerlingen toch al een tekst laten schrijven over een informatief onderwerp, kijk dan of je bronnen kunt vinden die passen bij het actuele onderwerp waar leerlingen vol van zijn. Kijk naar en lees voor uit teksten die passen bij het thema.

SLO:

• Themapagina: Samenhang in het primair onderwijs

Externe partijen:

• Spreken en schrijven: laat leerlingen eerst vertellen over hun ervaringen. Ze verzamelen zo inhoud voor een ervaringstekst die ze gaan schrijven. Bekijk de aanpak van de Taalronde.
• Verbinding met wereldoriëntatie: Maak gebruik van lesmaterialen die verschillende partijen ontwikkelen rondom actuele ontwerpen.
  • Kidsweek (bijvoorbeeld rondom de oorlog in Oekraïne)
  • Wikiwijs (Kennisnet) heeft lesmateriaal over oorlog en vrede verzameld waar leerkrachten uit kunnen putten om dit direct te gebruiken in de les.

4. Gebruik kinderboeken rondom het onderwerp

Verhalen helpen leerlingen gevoelens te herkennen of te benoemen. Door het (voor)lezen van (prenten)boeken horen kinderen over de gevoelens van anderen, en leren ze om zich in te leven. Dit kan ze helpen in hun eigen sociaal-emotionele ontwikkeling.

SLO:

• Informatie over effectief leesonderwijs: Lezen in het PO - Lezen in het primair onderwijs
• Formatief evalueren bij verhalend ontwerpen met een prentenboek : Aan de slag met Woeste Willem bij kleuters.

Externe partijen:

• Goed gesprek in de klas - Je hebt een boek (voor)gelezen, klapt het dicht, en dan? Leg je het weg? Of praat je er nog over na, waardoor jij en je leerlingen nog veel meer over het boek kunnen ontdekken?
• Literaire gesprekken in de klas - Deze brochure is een praktijkgerichte handreiking om te komen tot  literaire gesprekken in de klas.
• Op de vlucht - blog over hoe je met jonge kinderen kan praten over ‘op de vlucht zijn’. Handvatten en leestips voor prentenboeken.