Zoeken

Formatief evalueren is een didactische aanpak waarbij de leraar met de leerlingen leerdoelen en succescriteria verhelderen, achterhalen waar de leerlingen staan ten opzichte van deze doelen en nagaan hoe zij een gewenste situatie bereiken. Door middel van literatuuronderzoek en de analyse van een drietal praktijkvoorbeelden in het voortgezet onderwijs wordt uiteengezet hoe formatief evalueren effectief in de klas kan worden vormgegeven. Daarbij ligt de focus vooral op de eerste fase, het verhelderen van leerdoelen en succescriteria.

Het vernieuwde schoolexamenprogramma Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) havo/vwo is in het schooljaar 2017-2018 gestart voor alle vierdeklassers havo en vwo. Aanleiding voor dit monitorrapport is zicht te krijgen op hoe de beoogde verandering in het examenprogramma CKV in de dagelijkse lespraktijk door docenten en leerlingen wordt vormgegeven (uitgevoerd) en ervaren. Hoe kunnen leerlingen door het vak CKV een cultureel groeiproces doormaken (wat gebeurt er daadwerkelijk met het beoogde examenprogramma) en hoe begeleiden en bewaken hun docenten CKV dit proces? Daarnaast is onderzocht waar docenten (en hun leerlingen) met betrekking tot dit nieuwe examenprogramma tevreden over zijn en/of waar ze (nog) eventuele knelpunten ervaren. Andere monitorvragen gaan in op hoe docenten CKV zich hebben voorbereid op de invoering.

SLO monitort de invoering van de nieuwe wiskunde-examenprogramma's voor havo en vwo die in het schooljaar 2015-2016 zijn ingevoerd in klas 4 van havo en vwo. Dit rapport geeft de resultaten van de eindmeting onder docenten en leerlingen betreffende het vernieuwde wiskunde A vwo. Deze eindmeting vond plaats in het voorjaar van 2018 en bestond uit een vragenlijstonderzoek onder docenten en leerlingen uit vwo 5 (tweede cohort) en vwo 6 (eerste cohort). Onderwerpen die daarin aan de orde kwamen zijn achtergrondkenmerken van docenten en leerlingen, de onderwijspraktijk (wat doen docenten) en onderwijsbaarheid, toetsbaarheid en haalbaarheid (wat vinden docenten). Daarnaast zijn in 2018 interviews afgenomen met docenten en leerlingen van vier scholen ter verdieping van het vragenlijstonderzoek.

SLO monitort de invoering van de nieuwe wiskunde-examenprogramma's voor havo en vwo die in het schooljaar 2015-2016 zijn ingevoerd in klas 4 van havo en vwo. Dit rapport geeft de resultaten van de eindmeting onder docenten en leerlingen betreffende het vernieuwde wiskunde B vwo. Deze eindmeting vond plaats in het voorjaar van 2018 en bestond uit een vragenlijstonderzoek onder docenten en leerlingen uit vwo 5 (tweede cohort) en vwo 6 (eerste cohort). Onderwerpen die daarin aan de orde kwamen zijn achtergrondkenmerken van docenten en leerlingen, de onderwijspraktijk (wat doen docenten) en onderwijsbaarheid, toetsbaarheid en haalbaarheid (wat vinden docenten). Daarnaast zijn in 2018 interviews afgenomen met docenten en leerlingen van vier scholen ter verdieping van het vragenlijstonderzoek.

Tijdens het leerproces in de klas is volop interactie tussen docent en leerlingen. De docent ontdekt onjuiste antwoorden van zijn leerlingen en reageert daarop. Toch blijven veel problemen verborgen tot het moment dat de summatieve toets wordt afgenomen. Dat is jammer, want er zijn veel mogelijkheden om gedurende de les in enkele minuten begrips- en andere leerproblemen op te sporen én er onmiddellijk en adequaat op te reageren. In deze publicatie wordt aan de hand van concrete voorbeelden getoond hoe docenten misconcepties van leerlingen snel kunnen signaleren aan de hand van concept checks.

In het schooljaar 2018/2019 zijn de vernieuwde examenprogramma's voor bedrijfseconomie, ondernemerschap en financiële zelfredzaamheid (hierna te noemen bedrijfseconomie) ingevoerd. Het nieuwe vak bedrijfseconomie (BE) vervangt het examenvak management en organisatie. In dit rapport wordt in de breedte gekeken naar de ervaringen en meningen van docenten met betrekking tot (de invoering van) dit programma, maar ook specifiek naar de voornaamste programmatische veranderingen. Deze veranderingen richtten zich op het meer centraal stellen van de belevingswereld van de leerling en het komen tot een grotere samenhang tussen de diverse domeinen van het examenprogramma.

Hoe zorg je er als leerkracht voor dat leerlingen weten waar zij naartoe werken, dat zij weten wat zij al kunnen en wat zij nodig hebben om het leerdoel te behalen? Wanneer en hoe geef je als leerkracht zinvolle feedback? Hoe bepaal je vervolgstappen? En ook: hoe betrek je de leerlingen bij hun leren en geef je hen verantwoordelijkheid voor hun eigen leren? Formatief evalueren biedt leerkracht en leerlingen inzicht in het leerproces. In dit document gaan we in op wat formatief evalueren precies inhoudt en hoe je het kunt inpassen in je onderwijs. We illustreren dit met voorbeelden uit de praktijk.

In het schoolvak Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) staat 'kunst actief meemaken' voorop. Maar wat gebeurt er in de praktijk om dit te realiseren? Op welke manier doen leerlingen bijvoorbeeld nieuwe kunstervaringen op? Hoe maken zij bij dit vak een cultureel groeiproces door? En hoe begeleiden en bewaken hun docenten CKV dit proces? SLO heeft in opdracht van Ministerie van OCW de Monitor CKV uitgevoerd om zicht te krijgen op hoe het vernieuwde examenprogramma CKV tijdens de lessen wordt uitgevoerd en ervaren. In 2018 zijn de ervaringen van docenten onderzocht en is hen ook gevraagd naar hoe zij dachten dat hun leerlingen dit vak ervaren. In de meting van 2019 zijn de docenten opnieuw bevraagd maar komen ook de leerlingen zelf aan het woord. De resultaten van die tweede meting zijn te vinden in dit rapport.

Hoe zorg je er als leraar voor dat leerlingen weten waar zij naartoe werken, dat ze weten wat ze al kunnen en wat ze nodig hebben om het leerdoel te behalen? Wanneer en hoe geef je als leraar zinvolle feedback? Hoe bepaal je vervolgstappen? En ook: hoe betrek je de leerlingen bij hun leren en geef je hen verantwoordelijkheid voor hun eigen leren? Formatief evalueren biedt leraar en leerlingen inzicht in het leerproces. Dit document gaat in op wat formatief evalueren precies inhoudt en hoe de leraar het kan inpassen in de onderwijspraktijk.