Oriëntatie op jezelf en de wereld - Ruimte - kerndoel 50 - Toelichting en verantwoording
De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.
Kinderen moeten uiteindelijk de kaart van de wereld 'in hun hoofd hebben' (een mental map). Dat wil zeggen dat ze, ook zonder dat er een kaart aanwezig is, een beeld hebben van bijvoorbeeld de kaart van Nederland en de ligging van de plaatsen 'A t/m Z', zowel absoluut als ten opzichte van elkaar. En hetzelfde geldt voor de kaart van Europa en van de wereld. Ze kunnen daardoor berichten in de krant en beelden op de televisie een plaats geven. Op de mental maps staan een aantal topografische namen. Het Cito hanteert voor de basisschool een beperkte lijst van ongeveer 300 namen, exclusief namen in de eigen omgeving. Honderd namen voor Nederland, honderd voor Europa en honderd voor de wereld.
Bij het opbouwen van zo'n kaartbeeld gedurende de basisschooltijd passen een paar kanttekeningen:
- De meeste aardrijkskundemethoden hanteren een opbouw volgens de 'expanding horizon'. Op zichzelf is daar niets mis mee, zij het dat kinderen tegenwoordig al op zeer jonge leeftijd via tv en vakantie in aanraking komen met plaatsen en gebieden in Europa en de wereld. Het verdient daarom aanbeveling om ook in de onderbouw al aandacht te besteden aan topografie ver(der) van huis;
- Uit allerlei onderzoek blijkt dat vooral díe topografie beklijft die functioneel is en die wordt aangeleerd in combinatie met kaartvaardigheden.
De gedachte van de expanding horizon, van dichtbij naar veraf, vormt in deze verkaveling nog de rode draad. Echter, bewust wordt dat idee al in de onderbouw doorbroken door, via de actualiteit, uitstapjes te laten maken naar andere plaatsen in Nederland (groep 1/2) en naar Europa en de wereld (groep 3/4).
Reden daarvoor is dat ook jonge kinderen al via de televisie (Sesamstraat, Klokhuis en Jeugdjournaal), vakanties en internet met de wereld op afstand te maken krijgen. En die brengen de wereld vaak heel dichtbij.
Toelichting: Mental map
De kaart die mensen in hun hoofd hebben van hun eigen omgeving, van Nederland, Europa en de wereld. Bijvoorbeeld de mental map van Nederland: uit je hoofd een beschrijving kunnen geven van:
- waar de provincies liggen;
- welke belangrijke steden je (successievelijk) passeert als je met de trein van Groningen naar den Haag rijdt;
- welke provincies grenzen aan Duitsland en aan België;
- waar de meeste droogmakerijen voorkomen;
- waar je de meeste kans hebt op gebieden met reliëf;
- welke borden je moet volgen als je vanuit Utrecht met de auto naar Meppel moet;
- enzovoort.
