Publicaties

De taal van een schoolvak is voor iedere leerling eigenlijk een nieuwe taal. Dat geldt voor de receptieve beheersing van die taal (lezen en luisteren), maar vooral voor de productieve beheersing: zelf vakmatige redeneringen formuleren is moeilijk en vergt van leerlingen inspanning in een langdurig leerproces. Deze brochure biedt leraren handvatten voor de ondersteuning van dat leerproces door middel van een doordachte vaktaaldidactiek. Hij is bedoeld voor leraren (in opleiding), taalcoördinatoren, lerarenopleiders en onderwijsadviseurs op het terrein van de natuurwetenschappelijke vakken.

In de periode 2002 – 2010 hebben vakvernieuwingscommissies voor biologie, natuur- en scheikunde nieuwe conceptexamenprogramma's ontwikkeld en beproefd in examenpilots. Maatschappelijke ontwikkelingen en knelpunten in het bètaonderwijs vormden aanleiding voor deze vernieuwing. De pilots zijn geëvalueerd in een onafhankelijk meerjarige curriculumevaluatie. Dit rapport doet verslag van de manier waarop examenmakers de vernieuwing concreet hebben vertaald naar een centraal examen. Aan de hand van een analysekader zijn centrale examens havo en vwo voor de vakken biologie, natuur- en scheikunde geanalyseerd. In focusgroepen zijn deze analyses besproken om te bepalen of de beoogde vernieuwing in voldoende mate wordt weerspiegeld in de centrale eindexamens.

In de periode 2002 – 2010 hebben vakvernieuwingscommissies voor biologie, scheikunde en natuurkunde nieuwe conceptexamenprogramma's ontwikkeld en beproefd in examenpilots. Na een meerjarige evaluatie van de pilots zijn de nieuwe examenprogramma's voor biologie, natuurkunde, en scheikunde in schooljaar 2013-2014 ingevoerd in klas 4 van havo en vwo. Om inzicht te krijgen in de mate waarin de onderwijspraktijk verandert als gevolg van de invoering van de vernieuwde examenprogramma’s, en of deze verandering conform de beoogde vernieuwing is, zijn drie metingen uitgevoerd. Dit rapport betreft de eindmeting, gedaan in het schooljaar 2016/2017 in klas 5 havo en 5 vwo. Het beschrijft de belangrijkste bevindingen uit de eindmeting en vergelijkt deze waar mogelijk met de resultaten van de nul- en de tussenmeting.

De doorstroming van vmbo naar vervolgopleidingen op mbo 4-niveau is al jaren een probleem. Met name in de theoretische leerweg ligt een grote nadruk op reproductieve, algemene kennis en is van enige beroepsvoorbereiding nauwelijks sprake. Vier scholen hebben geprobeerd deze leemte op te vullen. Om te komen tot een landelijk bruikbaar examenprogramma heeft de initiatiefgroep contact gezocht met SLO. In een project, waarbij het aantal betrokken scholen is uitgebreid naar twaalf, is een conceptschoolexamenvak Technologie en Toepassing (T&T) ontwikkeld. Met ingang van het schooljaar 2016-2017 is de pilot uitgebreid naar 24 scholen en wordt hij ondersteund door een onafhankelijke curriculumevaluatie. Dit rapport beschrijft de uitkomsten van de evaluatie.

Het Programme for International Student Assessment (PISA) wordt sinds 2000 driejaarlijks uitgevoerd onder auspiciën van de OECD. Hoofdbestanddeel van dit programma is een internationaal vergelijkingsonderzoek van leerprestaties van leerlingen uit het voortgezet onderwijs van vijftien jaar oud met betrekking tot lezen, wiskunde en natuurwetenschappen. Nederland presteert in PISA van 2015 nog steeds ruim boven het gemiddelde van de OESO-landen en is binnen de EU een toppresteerder. De resultaten laten echter een dalende lijn zien. In 2015 is het gemiddelde niveau van Nederlandse leerlingen sterker gedaald dan het gemiddelde van de overige OECD-landen. Voor natuurwetenschappen en wiskunde is de daling ten opzichte van 2012 significant. SLO is gevraagd een leerplankundige analyse te maken, met als doel de PISA-resultaten beter te kunnen duiden en te achterhalen of aanpassingen in ons curriculum mogelijk oorzaak zijn van de dalende presentaties.

Dit rapport beschrijft en analyseert de huidige (2016) stand van zaken van het curriculum van de natuurwetenschappelijke vakken in po en vo. Uit deze analyse zijn knelpunten verzameld die hebben geleid tot een zevental trends. Het betreft onder ander duurzame ontwikkeling, de concept-contextbenadering, vaardigheden en (formatieve) toetsing.

De Curriculumspiegel 2017 biedt een overzicht van en inzicht in de belangrijkste curriculaire ontwikkelingen, knelpunten en uitdagingen rond vakken en generieke inhoudelijke thema's. Deze tweede editie verschijnt op een moment dat een inhoudelijke herijking van het curriculum in het primair en voortgezet (speciaal) onderwijs in het middelpunt van de belangstelling staat. De inhoud van deze Curriculumspiegel kan inspireren en ondersteunen bij de complexe curriculaire knopen die daarbij moeten worden doorgehakt.

De Stuurgroep Verankering NLT heeft in de jaren 2011-2016 gewerkt aan de verankering van het vak NLT in de Nederlandse onderwijsstructuur. Als hoofddoelstelling formuleerde de stuurgroep in haar beleidsvisie: NLT is in 2015 een zelfstandig, dynamisch en kwalitatief hoogwaardig vak voor de bovenbouw havo en vwo. In deze eindrapportage beschrijft de stuurgroep hoe ze aan het bereiken van deze doelstelling heeft gewerkt. Ook beschrijft ze de situatie van NLT in 2016, bij het beëindigen van haar werkzaamheden.

Eind 2016 zijn de resultaten van de Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) bekend gemaakt. TIMSS richt zich op de prestaties van leerlingen bij rekenen-wiskunde en natuurwetenschappen. Nederland participeert in dit onderzoek met leerlingen in groep 6 (grade 4). Uit TIMSS 2015 blijkt dat Nederlandse leerlingen in deze groep over het algemeen nog steeds boven het internationaal schaalgemiddelde presteren, maar ook dat deze prestaties sinds de start van TIMSS in 1995 gestaag en significant dalen. Naar aanleiding van deze resultaten heeft SLO in opdracht van het Ministerie van OCW onderzoek uitgevoerd naar de vragen hoe de trends in de prestaties van Nederlandse leerlingen te duiden zijn en welke implicaties deze duiding heeft voor toekomstig onderwijsbeleid.

Macro-meso-microdenken met structuur-eigenschap relaties is een manier van denken die een verklaring biedt voor eigenschappen van materialen. Deze manier van denken wordt vaak impliciet gedoceerd in het onderwijs, ongeacht het niveau. In het nieuwe examenprogramma voor havo en vwo vanaf 2015 is deze manier van denken expliciet gemaakt. Deze publicatie is bedoeld om lerarenopleiders te ondersteunen bij het incorporeren van deze veelal nieuwe manier van denken in hun opleiding. In een notendop wordt verteld wat deze manier van denken inhoudt, waarna de didactische aspecten ervan worden toegelicht.