loopbaanontwikkeling

In domein C van het praktijkgerichte programma is loopbaanontwikkeling als één doel geformuleerd in de context van het praktijkgerichte programma. Bij de uitwerking van de doelzin in subdoelen worden de loopbaancompetenties zichtbaar.

Doel loopbaanontwikkeling

De leerling verzamelt ervaringen en inzichten over de eigen loopbaanontwikkeling door het uitvoeren van praktische en realistische opdrachten van externe opdrachtgevers, en kan loopbaankeuzes maken, toelichten en vastleggen.

Het gaat hierbij om de volgende loopbaancompetenties:

• onderzoeken van de eigen kwaliteiten (kwaliteitenreflectie);
• onderzoeken van de eigen motieven en ambities (motievenreflectie);
• verkennen en vergelijken van werkvelden en beroepsbeelden in de praktijk om een beroepsperspectief te vormen (werkexploratie);
• contact leggen met personen om een netwerk op te bouwen voor de loopbaanontwikkeling (netwerken);
• kiezen van vervolgstappen om eigen loopbaandoelen te bereiken (loopbaansturing);
• vastleggen van voor de leerling betekenisvolle ervaringen en reflecties in een loopbaanportfolio, in een vorm te kiezen door de leerling (loopbaanportfolio).

De doelzin in het examenprogramma is uitgewerkt in de context van het praktijkgerichte programma. Dit houdt in dat er in het praktijkgerichte programma een grote nadruk ligt op ervaringen van leerlingen die zij krijgen door opdrachten uit te voeren van en voor externe opdrachtgevers. Daarbij verzamelen leerlingen inzichten over de eigen loopbaanontwikkeling, kunnen de ontwikkeling vastleggen en daarover van gedachten wisselen met anderen.

Van loopbaanoriëntatie naar loopbaanontwikkeling

De tot nu toe gebruikelijke term loopbaanoriëntatie is in de praktijkgerichte programma’s vervangen door de meer eigentijdse term loopbaanontwikkeling. Loopbaanoriëntatie wordt gezien als een onderdeel van loopbaanontwikkeling. Met de titel  ‘loopbaanontwikkeling’ doet het domein recht aan zowel brede als smalle programma’s.

Praktijk centraal

In de praktijkgerichte programma’s staat de praktijk centraal en is de externe opdrachtgever nadrukkelijker gepositioneerd. Daarmee is voor leerlingen de ontwikkeling van de loopbaan op meer natuurlijke wijze geïntegreerd in het onderwijsprogramma. Leraren staan voor de vraag hoe zij in het onderwijs vorm en inhoud kunnen geven aan loopbaanontwikkeling. Waar kan je zoal aan denken?

Ervaringen opdoen

De loopbaanontwikkeling van de leerling wordt gestimuleerd door leerlingen zo veel mogelijk te laten werken aan praktische en realistische opdrachten van en voor externe opdrachtgevers. De opdrachten zijn erop gericht leerlingen betekenisvolle ervaringen te geven om beroepsbeelden te vormen en eigen ambities te onderzoeken. Ze maken kennis met kansen en  uitdagingen binnen een werkveld en komen in aanraking met de werkzaamheden die horen bij de uitvoering van opdrachten.

"Bij ons op school zorgen we ervoor dat bij alle opdrachten externe opdrachtgevers betrokken worden. We willen leerlingen zoveel mogelijk in aanraking laten komen met de werkzaamheden die in de beroepspraktijk aan de orde van de dag zijn. We stemmen de opdracht altijd af met de opdrachtgever en breiden deze soms uit om de opdracht ook aan te laten sluiten bij het examenprogramma."

De opdrachtgever gericht inzetten

Bij het uitvoeren van praktische en realistische opdrachten is het van belang de opdrachtgever gericht te benutten. Zo kan de opdrachtgever een opdracht introduceren, begeleiden of evalueren en/of beoordelen. Ook digitale middelen zijn in te zetten. Zo zijn er scholen die de opdrachtgever vragen hun opdracht op video op te nemen. Er zijn scholen die al videobellend  vragenuurtjes organiseren met opdrachtgevers.

"Bij alle opdrachten betrekken we externe opdrachtgevers. Niet alle opdrachtgevers zijn altijd in staat zich vrij te maken voor een introductie van een opdracht. Lukt dat niet dan nemen we een video op, of plannen een digitale sessie met de opdrachtgever in. In een enkel geval introduceren we de opdrachtgever met een tekst en foto in het leerlingenmateriaal."

In gesprek over de loopbaanontwikkeling

Met voor de leerling betekenisvolle personen kunnen leerlingen in gesprek gaan over hun loopbaanontwikkeling of de volgende stap daarin. Denk aan groepsgenoten, externe opdrachtgevers, leerlingen van vervolgopleidingen.

"Met een aantal opdrachtgevers hebben we de afspraak gemaakt dat zij het werk van leerlingen bespreken. Dan is er ook aandacht voor het proces. Er wordt teruggekeken en vooruitgeblikt. Soms komt daar een nieuwe opdracht voor de leerling uit voort. Dat is dan echt maatwerk. Dit zijn betekenisvolle momenten voor leerlingen."

Belangstelling buiten school meenemen

Maar ook de belangstelling en activiteiten van de leerling in de eigen tijd zoals hobby’s of bijbaantjes zijn te verbinden met praktische en realistische opdrachten.

"We verdiepen ons ook altijd in de belangstelling en interesses van leerlingen buiten de muren van de school. Veel leerlingen hebben talenten die in school onvoldoende voor het voetlicht komen. We vinden het een uitdaging op zoek te gaan naar deze verborgen interesses. Waar mogelijk verbinden we die met de praktische en realistische opdrachten."<

Loopbaanportfolio met voor leerling betekenisvolle ervaringen

Om scholen en vooral leerlingen ruimte te geven hun eigen ontwikkeling vast te leggen en daar zelf verantwoordelijkheid voor te nemen is gekozen voor het begrip loopbaanportfolio in plaats van loopbaandossier. De leerling bepaalt de vorm én de inhoud. Denk bij de vorm bijvoorbeeld aan een website, een beeldverhaal, een podcast. Ook de keuze voor de vorm door de leerling zegt iets over de interesse van de leerling. Wat de leerling in het portfolio plaatst heeft betekenis voor de leerling en kan de leerling toelichten en bespreken met anderen.

"Bij ons op school kiest de leerling zelf de vorm van het portfolio en bepaalt zelf wat ze in de etalage wil zetten. De vorm die de leerling kiest zegt wat over de interesse van de leerling. De enige eis die we aan de inhoud stellen is dat die voor de leerling betekenisvol moet zijn. We willen geen afvinklijstjes. Ieder kwartaal bespreken we met de leerling wat er in zijn portfolio staat."

De waardering van LOB

De regel is dat alle eindtermen die in een examenprogramma staan door de leerling bereikt worden. In een PTA geeft de school aan in welke periode doelen gerealiseerd worden, wat de inhoud is van het onderwijs (wat de leerling onderneemt), welk 'bewijs' (toetsvorm) de leerling laat zien en of er een herkansingsmogelijkheid is. Anders dan bij de andere schoolexamentoetsen zal er voor LOB geen cijfer worden gegeven.

"De loopbaanontwikkeling is een proces van de leerling. Goede en foute keuzes bestaan niet. Ons programma stelt de leerling in de gelegenheid keuzes te maken, activiteiten te ondernemen en daaraan betekenis te geven. Het portfolio is de etalage van betekenisvolle ervaringen. We bespreken dat samen met de leerlingen en wordt als ‘'voldaan' afgesloten."