A7 Reflecteren

Typering​

'​Hoe goed heb ik het gedaan?'​​ is een belangrijke vraag om te leren van opdrachten. Terugkijken en op waarde schatten van zowel werkwijze als product is ook in beroepssituaties essentieel. Er is een directe relatie met eindterm B4.6 over het leveren van kwaliteit.
De eindterm bedoelt iets anders dan reflecteren in het kader van beroepsvoorbereiding, zie daarvoor eindterm D2.

Leerlingen doen heel vaak erg hun best op het presenteren van het resultaat van hun opdracht. Het ontwerp ziet er gelikt uit, de grafieken in het onderzoeksverslag zijn in mooie kleuren uitgevoerd en van de opdrachtgever krijgen ze positieve opmerkingen. Maar helaas is het inhoudelijke niveau van het resultaat niet altijd wat in 3 of 4 vmbo gl/tl verwacht wordt.
Het je bewust zijn van welk niveau er verwacht wordt, dus welke kwaliteit het product en proces moeten hebben, is waar deze eindterm over gaat. Uiteraard houdt zo'n oordeel verband met de eisen die door de opdrachtgever gesteld zijn, maar er zijn ook eisen van kwaliteit die sowieso gelden. De leerlingen worden geacht die criteria te kennen en toe te passen.
Leerlingen zouden een gevoel voor kwaliteit moeten ontwikkelen dat past bij het niveau van school en vak én bij het werkveld waarin de opdracht verstrekt is.
Reflectievragen die vaak behulpzaam zijn bij het reflecteren over de kwaliteit van het geleverde:

• 'Zou de opdrachtgever opnieuw met jou – en je school – willen werken?'
• 'Nu je de eindproducten van de andere teams hebt gezien, wat zou je verbeteren aan je eigen product en hoe?'

Uitwerki​ng

Reflectie op kwaliteit is iets wat gedurende het hele proces van werken aan een opdracht een rol speelt. Feedback van docent, teamgenoten en opdrachtgever zijn daarbij erg belangrijk. De docent zal in feedbackgesprekken expliciet vragen wat de leerlingen gaan uitzoeken en uitvoeren om de opdracht tot een goed eind te brengen, en kan zo de kwaliteit enigszins sturen. Hij/zij kan daarbij 'succescriteria' ​neerleggen en de leerlingen uitdagen daarop te reflecteren. Leerlingen kunnen in (tussentijdse) presentaties door hun medeleerlingen stevig bevraagd worden ('peerfeedback', ​ook dat moet geleerd worden!). Het formuleren van succescriteria bij leerdoelen is een werkwijze van formatief evalueren​​, dat bij T&T veel vruchten kan afwerpen.

Maar ook zelfevaluatie tijdens het werk is belangrijk. Af en toe stil staan bij je eigen manier van werken is iets dat vaak niet vanzelf gaat. Dus dat moet geleerd worden. Regelmatige feedbackvragen van de docent kunnen dat leerproces bevorderen.

​​Beoordeling

Evaluatie van proces en product kan een prima onderdeel zijn van een opdracht en zou dan in het verslag terug te vinden moeten zijn. Bij de beoordeling van proces en product kan dan ook de reflectie erop (als onderdeel van het proces) meegenomen worden.
Ook in het eindgesprek heeft reflectie een plaats, daar kan dan eveneens naar de kwaliteit van het reflecteren gekeken worden.