Subdomeinen B1 - B6 havo
Beschrijving van de twee eindtermen B1 en B6 die gelden voor het schoolexamen havo.
Subdomein: B1: Eiwitsynthese (havo)
DE EINDTERM
De kandidaat kan met behulp van de concepten DNA en eiwitsynthese ten minste in contexten op het gebied van gezondheid en voedselproductie verklaren op welke wijze bouwstoffen van de cel worden gevormd.
Mogelijke contexten
Voedselproductie
Bij DSM Gist maakt men met behulp van recombinantgisten het enzym lactase dat de lactose in melkproducten omzet. Mensen die lactose-intolerantie hebben kunnen op deze manier probleemloos melk drinken.
Gezondheid
Biotechnologen laten in een biotechnologisch bedrijf transgene geiten het eiwit Atryn produceren voor patiënten met een bepaalde bloedstollingsziekte.
Mogelijke uitwerking van de eindterm
De kandidaat kan in contexten bijvoorbeeld:
- de bouw van DNA en RNA beschrijven en de verschillen toelichten;
- het proces van transcriptie en translatie beschrijven;
- toelichten dat de aminozuurvolgorde (primaire structuur) van een eiwit de bouw en werking van het eiwit bepaalt.
Mogelijke deelconcepten
Nucleïnezuren, helixstructuur, basenparing, nucleotide, DNA, chromosomen, kernDNA, mtDNA, cDNA, RNA, genetische code, codon.
Relatie met andere subdomeinen
| CE B2 Stofwisseling van de cel C1 Zelforganisatie van cellen E4 Erfelijke eigenschap F1 Selectie |
SE D1 Moleculaire interactie E1 DNA-replicatie E2 Levenscyclus van de cel |
Suggesties voor lesmateriaal en achtergrondinformatie
- Speuren naar Sporen: met behulp van het cahier Speuren naar Sporen van stichting Bio-Wetenschappen en Maatschappij worden leerlingen forensische experts en lossen als forensisch team een aantal casussen op. Bron: De Praktijk, te vinden op de site van Nemo
- Forensisch onderzoek, speuren naar pieken van de reizende DNA-labs: Ga zelf aan de slag als forensisch DNA-onderzoeker net zoals bij een politietraining (www.dnalabs.nl).
- Stofwisseling: aandacht voor de stofwisselingsprocessen bij planten: koolstofassimilatie, fotosynthese, de rol van DNA in de cel: www.schooltv.nl/video/dissimilatie-stofwisseling-assimilatie-en-dissimilatie;
- Het Amerikaanse Nationale Menselijk Genoom Instituut geeft informatie over diverse moderne technieken in het genoomonderzoek: www.genome.gov.
- Yourgenome.org: van de Wecome Trust (Verenigd Koninkrijk) met heel veel informatie over ontdekking, bouw en werking en toepassing van DNA en genetisch onderzoek.
Subdomein B6: Beweging van het organisme (havo)
EINDTERM
De kandidaat kan met behulp van de concepten beweging, neurale regulatie en waarneming ten minste in contexten op het gebied van gezondheid en sport verklaren op welke wijze mens en dier bewegen en op welke wijze dit kan worden geoptimaliseerd.
Mogelijke contexten
Gezondheid
Fysiotherapeuten in een revalidatiecentrum ontwikkelen trainingsschema's voor patiënten die, als gevolg van een herseninfarct, opnieuw moeten leren bewegen.
Sport
Amateursporters passen verschillende trainingsmethoden toe om zich optimaal op wedstrijden voor te bereiden.
Mogelijke uitwerking van de eindterm
De kandidaat kan in een context bijvoorbeeld:
- de bouw, werking en functie van bij de belangrijkste bij beweging betrokken organen (spieren, zintuigen en zenuwen) van mens en dier beschrijven en daarbij de relatie tussen vorm en functie toelichten;
- opzet en effecten van trainings- en revalidatieprogramma's van mensen en dieren toelichten.
Mogelijke deelconcepten
Dwarsgestreepte en gladde spieren, snelle en langzame spiervezels, spiercel, pees, reflexboog, antagonist, warming-up, coolingdown, uithoudingsvermogen, doping.Relatie met andere subdomeinen
| CE B2 Stofwisseling van de cel B3 Stofwisseling van het organisme B4 Zelfregulatie van het organisme |
- Sport en technologie: er komt veel kijken bij het leveren van topprestaties in de sport. Verschillende filmpjes van Schooltv.nl gaan hierover.